Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik araştırmasına ilgi artıyor. CRIF Türkiye işbirliği ile Fortune 500 Türkiye sıralamasında yer alan şirketler kapsamında ilkini geçen yıl gerçekleştirdiğimiz ve 88 şirketin katıldığı Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik araştırmasına, bu yıl katılan şirket sayısı 104’e çıktı. Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırması, skorlama sistemine dâhil olan şirketlerin başta çevre olmak üzere sosyal ve kurumsal yönetişim olarak tanımlanan ESG kriterlerinde anlamlı iyileşmeler gerçekleştirdiklerini ortaya koydu. Araştırmaya göre, yüzde 95’i çevresel ve sosyal riskleri de içeren bir risk yönetim sistemine, yüzde 74’ü sürdürülebilirlik stratejisine sahip olan şirketlerin yüzde 86,5’i sürdürülebilirliğe uyumda ortanın üzerine çıktı. – SYNESGY ARAŞTIRMASI DANIŞMANI KENAN ŞANLI
Başta iklim krizi olmak üzere, dünya çok ciddi çevresel, sosyal ve ekonomik sorunlarla karşı karşıya. Bilim insanları iklim krizi konusunda acil önlemler alınmazsa, insanlığın karşılayamayacağı maliyetlere dikkat çekiyor. Yanı sıra artan jeopolitik riskler, gelir dağılımındaki tarihsel düzeylerdeki bozulmalar, eşitsizlikler, kültürel değişimin gerekliliğini somut bir şekilde gösteriyor. Başta Birleşmiş Milletler olmak üzere dünyanın dört bir yanından bilim insanları, sivil toplum örgütleri kurum ve kuruluşlar, yapılması gerekenleri bütün boyutlarıyla ortaya koyuyor. Yapılması gerekenlerin ana hatlarıyla net olduğu bir durum karşısında küresel anlamda “eylem”e geçme konusunda şaşırtıcı düzeyde ağırdan alıyoruz. Artık eyleme geçme konusunda zaman kaybetmeden sürdürülebilir bir dünya için birlikte/ortaklaşa önlemler alıp yaşama geçirmeliyiz.
“… Dünya, dünyayı değiştirmek için ça- lışacak ve ona hizmet edecek daha fazla lidere ihtiyaç duyuyor” diyor Net Pozitif kitabının yazarı Paul Polman. Bu cümle- yi bir adım ileri taşıyarak ifade edersek; dünya, sorunların çözümünde daha aktif rol alacak kurum ve kuruluşlara/şirket- lere ihtiyaç duyuyor. Esasen bu noktada tablo bütünüyle karamsar değil. Nitekim son yıllarda bu sorumlulukta hareket eden kuruluşların/şirketlerin sayıları katlanarak artıyor. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de şirketler, ekonomik, sosyal ve çevresel sürdürülebilirliği bir bütün olarak ele alan kurumsal sürdürülebi- lirlik yaklaşımlarını her geçen gün daha bilinçli bir şekilde benimsiyor ve klasik iş modellerini değiştirme eğilimine gidiyor. Bu çerçevede şirketler, işlerin odağında yer alan “anlam”ı ve bunun şirket kültürüne yansıtılmasına odak- lanıyor. Araştırmalar da “anlam” odaklı şirketlerin diğer şirketlere göre geniş manada daha iyi performans gösterdiği- ni, çalışanların da şirketlerini daha fazla sahiplendiğini ortaya koyuyor.
FORTUNE TÜRKIYE 500 ŞIRKETLERININ BEŞTE BIRI KATILDI
Türkiye ekonomisine yön veren Fortune 500 Türkiye şirketleri ekonomik değer yaratmadaki öncülüğünü, liderliğini; sürdürülebilirliğin üç ana bileşeni olan çevresel, sosyal ve kurumsal yönetişim anlamında yerine getiriyor mu? Türkiye’nin en büyük şirketleri, sürdürülebilir bir geleceğin tasarımında Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, Avrupa Yeşil Mutabakatı, GRI kurumsal sürdürülebilirlik veya entegre raporlama standartlarına uygun bir stratejiye dayalı eylem planını uyguluyor mu? Fortune Türkiye olarak şirketlerin “Kredi Yaşam Döngüsü”nün her aşamasına yönelik gelişmiş ve bütünleşik çözümler sunarak ayırt edici bir rekabet avantajı sağlayan CRIF Türkiye ile birlikte Fortune 500 Türkiye şirketleri üzerinden gerçekleştirdiğimiz Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırması, Türkiye ekonomisine yön veren Fortune 500 Türkiye şirketlerinin uyum adımlarını hızlandırdıklarını ortaya koyuyor. Ilkini geçen yıl gerçekleştirdiğimiz araştırmaya katılan şirket sayısı 88 iken, bu yıl bu sayı 104’e ulaştı. Araştırma, aynı zamanda birçok başlıkta geçen yıla göre iyileşmelerin sağlandığını gösteriyor. Artan katılıma rağmen henüz katılımın Fortune 500 Türkiye şirketlerinin beşte bir civarında kaldığını hatırlatarak, henüz yolun başında olduğumuzu vurgulamakta yarar var.
Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırmasında, sürdürülebilirlik uyum performansını dünya standartlarında ölçümleyerek hem kendilerinin hem de tedarikçileri- nin ESG değerlendirmelerini etkin bir şekilde yapabilmelerine olanak sağlayan CRIF’in yeni nesil dijital sürdürülebilirlik platformu Synesgy üzerinden bilgilerini açık ve net bir şekilde paylaşan Fortune 500 Türkiye-2022 şirketleri yer aldı. Araştırma bu şirketlerle birebir görüşmenin ardından Synesgy üzerinden sunulan kapsamlı soru setinden oluşan anket yöntemiyle gerçekleştirildi. Katılımın gönüllülük esaslı olduğu “Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024” araştırması, 17 Ocak tarihinde başladı ve 23 Şubat tarihinde tamamlandı. Synesgy soru seti ve analiz sistemi, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, Avrupa Yeşil Mutabakatı, GRI kurumsal sürdürülebilirlik raporlama standartları ve AB Taksonomisi gibi küresel standartları kapsayan gelişmiş bir algoritma ile oluşturuldu. Şirketler Synesgy platformu üzerinden; çevre- sel, sosyal, kurumsal yönetişim, özel
ve sektörel farklılıkları da içeren 5 ana başlık altında toplanan soruları online olarak cevapladı. Şirketlerin verdikleri cevaplar; yerel veri kaynakları ile doğrulama ve tutarlılık analizinden geçirildi. CRIF’in uzman analistlerinin detaylı kontrolü sonrasında şirketler ulusla- rarası standartlara uygun oluşturulan skorlama sistemine dâhil edildi.
ILK 100’DEN 32 FIRMA KATILIM SAĞLADI
Fortune Türkiye olarak CRIF Türkiye ile birlikte ilkini geçen yıl gerçekleştirdiği- miz “Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik” araştırmamıza bu yıl ilgi arttı. Geçen yıl 88 şirket sürdürülebilirlik skorlama- sının sağlıklı yapılabilmesi için gerekli veri paylaşımında bulunurken, bu yılki araştırmaya katılan şirket sayısı 104’e çıktı. Araştırmaya katılan 104 şirketin, 32’si Fortune 500 Türkiye-2022 liste- sinde ilk 100 içerisinde yer alırken, 26’sı sıralamada 101-250 arasında, 46’sı ise 251-500 arasında yer alan şirketlerden oluşuyor.
ŞIRKETLERIN YÜZDE 86,5’I SÜRDÜRÜLEBILIRLIĞE UYUMDA ORTANIN ÜZERINE ÇIKTI
CRIF Synesgy skorlama sisteminde ‘A’ notu alan şirketler sürdürülebilirlikte mükemmel düzeyde olurken ‘B’ iyi, ‘C’ orta, ‘D’ yeterli, ‘E’ ise zayıf olarak belirleniyor. “Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik 2024” araştırması, katılımın artmasının yanı sıra şirketlerin, bir önceki yıla göre birçok kriterde sürdürülebilirlik uyumunda iyileşmeler sağladıklarını ortaya koydu. Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırmasına katılarak skorlama sistemine dâhil olup değerlemeye girebilen 104 şirketin, 32’sinin “A” notu alarak sürdürülebilirlikte mükemmel seviyeye ulaştıkları görülüyor. Sürdürülebilirlikte iyi düzeye işaret eden “B” notu alan 41 şirketi de kattığımızda 73 şirketin sürdürülebilirlikte dünya standartlarında bir gelişim yakaladıkları görülüyor. Araştırma, dünyada sürdürülebilirlikte önemli bir başarı olarak görülen “C” notunu alan 17 şirketi de dâhil ettiğimizde, 90 şirketin sürdürülebilirlikte dünya standartlarında önemli bir performansa ulaştıklarını gösteriyor. Araştırmaya katılan 13 şirketin “D” notu ile yeterli seviyeye yaklaştığı, bir şirketin ise “E” notu ile henüz uyumda zayıf durumda olduğu belirlendi. “D” ve “E” notu alan bu şirketlerin önümüzdeki dönemde sürdürülebilirlik anlamında çok daha radikal adımlar atması gerekiyor. Geçen yıl araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 75’i orta ve üzerinde (A, B,C notu) skor alırken, bu yıl katılan şirketlerde bu oran yüzde 86,5’e ulaştı. Başka bir ifadeyle Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırması, skorlama sistemine dâhil olan şirketle- rin yüzde 86,5’inin (90 şirket) sürdürülebilirliğe uyumda önemli adımlar attıkları ve ortanın üzerinde bir mesafe sağladıklarını ortaya koyuyor.
ŞIRKETLERIN YÜZDE 70’I ÇEVRESEL UYUMDA IYI DURUMDA
“Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024” araştırmasına, ‘Çevresel’, ‘Sosyal’ ve ‘Kurumsal Yönetişim’ diye tanımlanan ‘ESG’ performans kriterleri üzerinden baktığımızda, şirketlerin çevresel notlarının sosyal ve kurumsal yönetişim notlarına göre daha iyi olduğu görülüyor. Araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 70’i çevresel uyum konusunda iyi düzeyi ifade eden “A” ve “B” notlarını alırken, kurumsal yöneti- şimde bu oran yüzde 57, sosyal uyumda ise yüzde 42’de kalıyor.
Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırmasına katılan şirketlerin çevresel uyum skorlarına detaylı baktığımızda, yüzde 37’sinin “A” notu alarak çevreye uyumda ideal veya mükemmel bir düzey yakaladığı, yüzde 33’ünün ise iyi bir düzeyi ifade eden “B” notu aldığını görüyoruz. Bu tablo da şirketlerin yüzde 70’inin çevreye uyumda dünya standartlarında bir gelişim yakaladıklarını gösteriyor. Geçen yıl gerçekleştirilen araştırmada bu oranın yüzde 55 olduğu göz önüne alındığında çevresel uyum konusunda çok anlamlı bir gelişme olduğu daha net görülüyor.
ŞIRKETLER SOSYAL UYUMDA HENÜZ YOLUN BAŞINDA
“Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024” araştırmasının ortaya koyduğu sonuçlar üzerinden sosyal uyum performanslarına detaylı baktığımızda, şirketlerin yüzde 42’sinin uyum konusunda iyi düzeyi ifade eden “A” ve “B” notlarını aldığını görüyoruz. Araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 32’si orta seviye olarak görülen “C” notu alırken, yüzde 16’sı yeterli olarak görülen “D” notunu, yüzde 10’u ise zayıf olarak kabul edilen “E” notu aldı. Geçen yılki araştırmaya katılan şirketlerin yüz- de 26’sı iyi düzeyi ifade eden “A” ve “B” notları aldığını göz önünde bulundurduğumuzda geçen yıla göre önemli bir iyileşmeye rağmen yeterli bir duruma işaret etmiyor.
ŞIRKETLERIN YÜZDE 57’SI KURUMSAL YÖNETIŞIM UYUMUNDA IYI DURUMDA
“Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024” araştırmasının ortaya koyduğu sonuçlar üzerinden kurumsal yönetişim uyum performanslarına baktığımızda, şirketlerin yüzde 57’sinin uyum konusunda iyi düzeyi ifade eden “A” ve “B” notlarını aldığını görüyoruz. Araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 28’i orta seviye olarak görülen “C” notu alırken, yüzde 12’sı yeterli olarak görülen “D” notunu, yüzde 3’ü ise zayıf olarak kabul edilen “E” notu aldı. Geçen yılki araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 39’u iyi düzeyi ifade eden “A” ve “B” notları aldığını göz önünde bulundurduğumuzda kurumsal yönetişim anlamında yaşanan iyileşme dikkat çekiyor.
SEKTÖREL STANDARTLARI SAĞLAMADA YETERSIZLIK
Araştırmaya katılan şirketlerin sektörel dağılımında maden ve metal, üretim ve toptan, perakende ve enerji sektörlerin- de faaliyet gösteren şirketlerin önde olduğunu görüyoruz. Araştırmaya katılan 104 şirketin; 26’sı maden ve metal, 23’ü üretim, 13’ü toptan ve perakende satış, 10’u enerji, 9’u ise inşaat sektöründen. Hizmet ve otomotiv 7’şer, lojistikten 6, tarım ve hayvancılık sektöründen
ise 3 şirket araştırmaya katıldı. CRIF Synesgy skorlama sisteminde sürdürülebilirlik uyumu anlamında ideal seviye olarak tanımlanan “A” notunu maden ve metal, üretim ve enerji sektörle- rindeki şirketlerin daha fazla aldığı görülüyor. Sürdürülebilirlik uyumunda yetersizliği veya zayıflığı ifade eden “E” notu alan şirketlerin ise yine maden ve metal, üretimin yanı sıra tarım ve hayvancılık sektörlerinde faaliyette oldukları görülüyor. Bu noktada maden ve metal sektöründe, diğer sektörlere göre halen yeterli yetkinliğe ulaşamamış firmalar olduğunu söylemek mümkün.
Araştırma, şirketlerin sosyal alanın yanı sıra sektörel anlamda da standartları sağlamakta sorun yaşadıklarını ortaya koyuyor. Araştırmaya katılan şir- ketlerin yüzde 34’ü sektörel skorlamada uyum konusunda iyi düzeyi ifade eden “A” ve “B” notlarını aldı. Araştırmaya katılan şirketlerin sadece yüzde 9’u A notu, yüzde yüzde 25’i “B” notu ve yüzde 22’si orta seviye olarak görülen “C” notu alırken, yüzde 27’si yeterli olarak görülen “D” notunu, yüzde 17’si ise zayıf olarak kabul edilen “E” notu aldı.
ŞIRKETLERIN YÜZDE 95’I ÇEVRESEL VE SOSYAL RISKLERI DE IÇEREN BIR RISK YÖNETIM SISTEMINE SAHIP
Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırmasına katılarak skorlama sistemine dâhil olan 104 şirkete, çevresel, sosyal ve kurumsal yönetişim (ESG) kriterleri altında 60 genel ve 30 sektörel olmak üzere toplam 90 soru soruldu. Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırmasında, “Şirketinizin çevresel ve sosyal riskler de dâhil bir işletme risk yönetim sistemi bulunuyor mu? sorusuna şirketlerin yüzde 60’ı bir işletme risk yönetim sistemi bulunduğu cevabını verirken, yüzde 35’i şirket olarak riskleri kendi mevcut yönetmelikleri doğrultu- sunda yönettiğini belirtiyor. Şirketlerin sadece yüzde 5’i çevresel ve sosyal risklerin de dâhil olduğu bir işletme risk yönetim sistemlerinin bulunmadığını belirtiyor.
ŞIRKETLERIN YÜZDE 74’Ü SÜRDÜRÜLEBILIRLIK STRATEJISINE SAHIP
Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırması kapsamında şirketlere yönlendirilen “Şirketiniz sürdürülebilirlik inisiyatifleri uyguluyor mu ve/veya şirketinizin ekonomik, sosyal ve çevresel etkiyi yönetmek için bir sürdürülebilirlik misyonu/stratejisi mevcut mu?” sorusuna şirketlerin, yüzde 74’ü sürdürülebilirlik misyonu/stratejisinin bulunduğu cevabını veriyor. Geçen yılki araştırmada bu oranın yüzde 55 olduğu göz önünde bulundurulduğunda şirketlerin sürdürülebilirliğe uyum anlamında önemli bir gelişim sağladıkları daha net görülüyor. Şirketlerin yüzde 14’ü sektörel strateji dâhilinde birleşik bir sürdürülebilirlik stratejisi belirlediklerini, yüzde 4’ü ise kamu inisiyatiflerinin mevcut olması sayesinde sürdürülebilirlik inisiyatiflerini kısa vadeli olarak uyguladıkları cevabını veriyor. Araştırmaya katılan şirketleri sadece yüzde 8’inin sürdürülebilirlik stratejisi bulunmuyor.
ŞIRKETLERIN YÜZDE 63’Ü SÜRDÜRÜLEBILIRLIK RAPORU YAYIMLIYOR
2023 yılında kabul edilen Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (Corporate Sustainability Reporting Directive – CSRD) Ocak 2024 itiba- riyle AB ve AB dışındaki şirketlere sürdürülebilirlik performanslarını raporlama zorunluluğu getirdi. Buna bağlı olarak Avrupa Komisyonu, AB’de faaliyet gösteren şirketler için kurumsal sürdürülebilirlik raporlamasını 500’den fazla çalışana sahip olan şirketler için zorunlu hale getirdi. Ilk zorunlu raporlamalar 2025’te bu yılı kapsayacak şekilde gerçekleştirilecek. AB dışındaki şirketler de 2028 yılı için 2029 yılından itibaren raporlamaya başlayacaklar. Böylece şirketler; çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) konularında kamuyu aydınlatmakla yükümlü olacaklar. Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırması da şirketlerin bu anlamda- ki çabalarını somut bir şekilde ortaya koyuyor. Araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 63’ü çevresel ve sosyal sürdürü- lebilirlik sonuçlarını özel bir raporda yayımladığını belirtiyor. Bu oran geçen yıl gerçekleştirilen araştırmada yüzde 52 olarak saptanmıştı. Araştırma, şirket- lerin büyük bir çoğunluğunun (yüzde 65) rapor yayımlamaya son beş yılda başladıklarını ortaya koyuyor.
ŞIRKETLERIN YÜZDE 71’I SÜRDÜRÜLEBILIRLIK UZMANI ISTIHDAM EDIYOR
“Şirketiniz belirli nicel göstergelerle sürdürülebilirlik performansını izliyor mu?” sorusuna yanıt veren 92 şirketten 83’ü (yüzde 90) çalışan yönetimi, çevre- sel performans ve yönetişim anlamında sürdürülebilirlik performanslarını izledikleri cevabını veriyor. Araştırma, şirketlerin sürdürülebilirlik politikala- rını ve stratejilerini desteklemek için “sürdürülebilirlik uzmanı” çalıştırmaya özen gösterdiklerini ortaya koyuyor. Araştırmaya katılan şirketlerin yüzde 71’i sürdürülebilirlik uzmanı bulun- duğunu belirtiyor. Geçen yıl yapılan araştırmada bu oran yüzde 59 olarak gerçekleşmişti.
ÇEVRE STANDARTLARINA UYUMDA ÖLÇÜMLEME EKSIKLIĞI
Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırmasına katılan 104 şirketin, yüzde 84’ü çevre yönetimi konusunda standartlara uyum sağladığını belirtiyor. Şirketlerin yüzde 71’i çevre kirliliğiyle ilişkili emisyonlarını ölçtüğü, yüzde 29’u ise ölçmediği bilgisini veriyor. Araştırma, şirketlerin yüzde 37’sinin ürünlerinin karbon ayak izini ölçtüğünü, yüzde 63’ünün ürünlerinin karbon ayak izini ölçmediğini gösteriyor. Iklim krizi ile mücadelede önemli bileşenlerden biri olan enerji verimliliğine ilişkin soruya şirketlerin yüzde 73’ü enerji verimliliği konusunda önlemler aldıkları, yüzde 27’si ise bir önlem almadıkları cevabını veriyor.
YÖNETIMDE KADINLARIN ORANI YETERSIZ
Türkiye iş dünyası uzun yıllardır yönetimde kadın temsiliyetinin artırıl- ması için görünür bir çaba içerisinde.
Ancak yıllardır dile getirilen söylemlere rağmen, gerek iş dünyası gerekse ülke yönetiminde kadınların temsili “eşit” olmaktan çok uzak. Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırması da, sürdürülebilirlik politikalarına önem veren şirketlerde dahi yönetimde kadın temsilinin düşüklüğünü bir kez daha ortaya koyuyor. Araştırma sonuçları, şirketlerin yüzde 72’sinde yönetim kurulunda kadınların oranının yüzde 30 civarında kaldığını gösteriyor. Yönetim kurulunda kadınların eşit olarak temsil edildiği şirket oranı ise yüzde 13. Şirketlerin sadece yüzde 2’sinde kadınlar, yönetim kurulunda sayısal anlamda erkeklerden daha fazla. Şirketlerin yüzde 13’ünde ise bir tek kadın yönetim kurulu üyesi dahi bulunuyor.
SOSYAL SORUMLULUK YÖNERGELERINE UYUM ÇOK DÜŞÜK DÜZEYDE
Fortune & CRIF Sürdürülebilirlik-2024 araştırması kapsamında “Şirketiniz web sayfasında cinsiyet, ırk, din veya cinsel yönelime dayalı ayrımcılığı kapsayan Eşitlik, Çeşitlilik ve Kapsayıcılık politikası yayınlıyor mu” sorusuna yanıt verme- yenleri de dâhil ettiğimizde şirketlerin yüzde 40’ı hayır yanıtı veriyor. Yine araştırma kapsamında “Şirketinizin Insan Hakları ve Çocuk Işçi politi- kaları var mı?” yönündeki bir soruya şirketlerin yüzde 83 şirketlerinde insan haklarına yönelik politikaların var ol- duğunu belirtiyor. Ancak bu şirketlerin web siteleri tarandığında yüzde 40’tan fazlasının bu politikalarını kamuoyu ile paylaşmadıkları görülüyor. Araştırma, şirketlerin sosyal sorumlulukla ilgili ISO 26000 yönergelerine ise büyük oranda uymadıklarını ortaya koyuyor. Nitekim bu yöndeki bir soruya şirketle- rin yüzde 32’si uydukları, yüzde 68’i ise uymadıkları cevabını veriyor.
