Yatırımcılar için kolaylık sağlayan Ankara Antlaşması’nın bitmesi yerini Brexit sürecinin doğuracağı fırsatlara bırakıyor. AB üyesi şirketlerin İngiltere’den çekilmesiyle oluşan boşluk, Türk şirketlere yeni kapılar açıyor. Markaların etik ve çevresel sorunlarda farkındalık yaratması yatırımlardaki kazancı artırırken, Ar-Ge çalışmalarına verilen destekler teknoloji yatırımı düşünenlerin ilgisini çekecek.
ASRIA STRATEGY Yatırım Danışmanı Asya İlayda Ekinci, yatırımcılar için farklı fırsatlar sunacak İngiltere pazarındaki yeni gelişmeleri Fortune Türkiye okuyucularıyla paylaştı.
Kısaca kendinizden, şirketinizden ve yatırımcılara sunduğunuz hizmetlerden bahseder misiniz?
Saint Michel Fransız Lisesi’ni bitirdikten sonra, Paris’te Sorbonne Üniversitesi’nde kısaca AES denilen “Administration, Economic
and Social” bölümünde öğrenim gördüm. İngiltere’de University of London, Birkbeck College’de, master yaptım. Londra’da, bir strateji yönetim şirketinde bir süre çalıştıktan sonra Asria Strategy ismini verdiğim danışmanlık şirketini kurdum. Dünyadaki kıyasıya rekabet ortamında, şirketlerin varlıklarını sürdürebilmeleri ve büyüme hedeflerini gerçekleştirmeleri için stratejik düşünmeye ve kararlar almaya ihtiyaçları var. Biz de partner olduğumuz işletmelerin sahip oldukları kaynakları ve yeteneklerini değerlendirerek, onların ekipleriyle birlikte bir takım ruhu içinde hareket ederek stratejiler belirliyoruz.
Örneğin Londra’da “Kurtsystems” isimli bir teknoloji projesi için çalışıyoruz. Bu tamamen iş insanı Mehmet Kurt’un tasarımı, bizim de gururla çalıştığımız bir proje. Öyle ki atçılığın merkezi olan İngiltere’de, Kraliçe Elizabeth bizzat teknolojinin nasıl çalıştığını görmeye geldi. Teknolojinin açılışını kraliyet ailesi adına Prenses Anne yaptı. Kurtsystems’e giren taylar, güçlü kemik ve kas yapılarıyla yarış kariyerlerinde çok başarılı oluyor. Bu başarılar, İngiltere’de atçılık endüstrisinin önemli antrenörlerinin de dikkatini çekti. Önümüzde bu antrenörlerle başlayacağımız heyecan verici bir süreç var. Diğer yandan Kurtsystems, Amerika atçılık merkezi olan Kentucky’nin de ilgisini çekmiş durumda. Şu anda Kurtsystems’i orada pazarlamak için altyapı çalışmalarımız sürüyor.
Brexit süreci ve Ankara Antlaşmasının sona ermesiyle birlikte 2021 yılında İngiltere’de yatırım yapmak isteyenleri neler bekliyor? Yeni fırsatlar olacak mı?
Yıllardır çok iyi bilinen ve İngiltere’de iş yapmak isteyenlere büyük kolaylık sağlayan Ankara Anlaşması’nın sona ermesi, bu konuyla ilgilenenler için büyük bir endişe yarattı. Hiç kuşkusuz, bu alanda radikal bir değişim söz konusu. Ancak bu yeni düzenin getirdiklerini iyi okuyabilirsek çok da endişe edilecek bir durumun olmadığını, tam tersine fırsatların olduğunu görebiliriz. Yeni göç sistemi İngiltere’nin hedeflerine ve büyümesine yardımcı olacak. İngiltere ekonomisine katkı sağlayacak parlak ve kalifiye kişilere göç olanağı sağlayacak.
İngiltere’de ticaret ve yatırım yapmak isteyenler için bu yeni dönemin büyük fırsatlar getireceğine inanıyorum. İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden kopmasıyla serbest dolaşım ve çalışma izni konusunda gelecek belli sınırlandırmalar nedeniyle, birçok AB üyesi şirket İngiltere pazarından ayrılmayı ya da operasyonlarını azaltmayı düşünecek. Tabii bu şirketlerin yaratacağı büyük bir boşluk da oluşacak. İngiltere pazarını ve tüketici alışkanlıklarını doğru analiz edip stratejiler uygulanırsa, Türk şirketleri oluşan bu boşlukları rahatlıkla doldurabilir ve süreçten çok kârlı çıkabilir.
İngiltere’de ticaret yapmak isteyenler nelere dikkat etmeli?
Her şeyden önce ürün ve hizmetlerde kaliteyi yakalamak en önemli unsur ancak tek başına yeterli değil. Birleşik Krallık’ta iş yapmak ve yer edinmek için bazı hassasiyetleri çok iyi değerlendirmek gerek. Örneğin bir gıda ürününü ve markasını ele alalım. Eğer bir ürün sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk proje konularını yapısında barındırmıyorsa, fiyat konusunda da çekici değilse, İngiltere piyasasında başarılı olması çok zor. Birleşik Krallık’ta çevresel ve etik sorunlarda farkındalık çok önemli.
Türkiye’de başarı yakalamış bir kahve markası, İngiltere pazarına girmek için bizimle iletişime geçmişti. Onlar için yaptığımız piyasa araştırmalarında çıkan sonuçlara göre, İngiltere’de kahve içenlerin yüzde 45’i, o kahveyi yetiştiren çiftçilerin yaşam kalitelerini geliştirmelerine katkı sağlamak için bir fincan kahveye daha fazla para ödemekten çekinmiyor. Bilinçli ve duyarlı olan tüketici, kaliteli ve lezzetli bir kahve kadar etik değerlere de vurgu yapan markaları tercih ediyor. Bu açıdan etik ve adil ticaret yapan markalar öne çıkıyor. Diğer yandan bu yeni dönemde, teknoloji yatırımı yapmak isteyenler de çok şanslı olacak. İngiltere hem Ar-Ge çalışmalarına hem de bu alanda yatırımcılara destek veren bir ülke. Ar-Ge çalışmalarıyla ilgili şirketlerin kanunen yararlanması gereken haklarını bilmeleri ve bu noktada doğru kişilerle çalışmaları çok önemli. Vergi konusu da ayrıca dikkat edilmesi gereken hassas konuların başında geliyor.
Pandemi İngiltere gayrimenkul piyasasını ve yatırım ortamını nasıl etkiledi?
Tüm dünyada olduğu gibi pandemi süreci İngiltere’nin de ekonomisini ciddi şekilde etkiledi. En çok etkilenen sektörlerden biri de emlak sektörü oldu. Bu dönemde hükümetin aldığı önlemler nedeniyle, emlak ajansları ve alıcılarının ev ziyaretleri kısıtlandı. En kötüsü de Mortgage başvuruları
için emlak eksperlerinin gayrimenkuller üzerinde değerleme yapamamalarıydı. Diğer yandan bu süreçte bazı iş yerlerinin kapanması, insanların işsiz kalmaları nedeniyle yaşanan ekonomik sıkıntılar emlak piyasasını daha da olumsuz etkiledi. Ancak hükümetin sektöre bir anlamda “by pass” yapmak adına aldığı, yeni ev alanların yararlanabilecekleri damga vergisi indirim kararı, sektörü yeniden canlandırmada başarılı oldu. 31 Mart 2021’e kadar geçerli olacak bu karar, İngiltere ve Kuzey İrlanda’da şiddetli bir satış patlamasına dönüştü. İngiltere’de ortalama konut fiyatları kasım ayına kadar yıllık yüzde 7,6 oranında arttı.
Pandeminin İngiltere’de çok ilginç sonuçları da oldu. Pandeminin özellikle ev almak isteyenlerin taleplerinde dikkate değer değişiklikleri tetiklediği fark edildi. Zoopla Emlak Sitesi’nin yapmış olduğu analize göre, ev veya ofis arayanlar artık eskisi gibi şehir merkezinde olmayı tercih etmiyor. Şehirden uzak, hatta kırsalda müstakil evler tercih ediliyor. Araştırmaya göre, emlak alımı yapmak isteyenlerin en yaygın arama terimleri arasında “müstakil», «kırsal», “bahçe” ve «gözlerden uzak» yer alıyor. Farklı emlakçılar tarafından yapılan analizlere göre, kırsal kesimlerdeki mülk taleplerinin yüzde 49 oranında arttığı, kasabalar ve banliyölerde ise yüzde 43 artış olduğu kaydedildi.
İngiltere’de gayrimenkul açısından en avantajlı şehirler hangileri? Bu bölgelere yatırım yaparken nelere dikkat edilmeli?
Bir numara her zaman Londra. Yüksek talep ve emlak sirkülasyonunun çok hızlı olmasından dolayı, Londra’daki gayrimenkullerin yatırım değeri ve kazanç oranı çok yüksek. Bunun yanı sıra İngiltere’de özellikle üniversite şehirlerine yatırım yapmak oldukça avantajlı. Üniversite şehirleri deyince akla ilk gelen tabii ki Oxford ve Cambridge oluyor. Emlak yatırımı yapabileceğiniz diğer büyük şehirler ise Manchester, Liverpool, Birmingham ve Plymouth.
İngiltere’de emlak fiyatları, gayrimenkul almayı düşündüğünüz şehre, şehrin gelişmişlik düzeyine, emlak almak istediğiniz bölgenin şehir merkezine ulaşım kolaylığına ve pek çok faktöre göre değişiklik gösteriyor. Tabi ki bütçe bunlara yeterli değilse, zamanla emlak değerinin
artma ihtimali yüksek olan bölgelerden emlak almak, kısa vadede olmasa da uzun vadede çok kazançlı bir yatırım olacak. Yatırım yapmak isteyenlere özellikle bu tür yerleri bulmalarını tavsiye ederim. Şehrin tam merkezinde değil de, metroyla ulaşım kolaylığın olan yerler de tercih edilebilir.
Bizim Myers Court isimli çok değerli bir projemiz var. Clapham Common’da bulunan binamız, şehrin tam merkezine metroyla 15 dakika mesafede. Hemen yanında Londra’nın en büyük parklarından biri olan Clapham Common Parkı bulunuyor, bu da şehrin gürültüsünden uzakta yemyeşil bir doğanın içinde yaşam olacağı sunuyor. Geniş evler, balkon, teras hatta ortak kullanımlı bahçesi de var. Şehir merkezinden yüzde 30 oranında daha ucuz burada evler. Böyle bir bölgeden gayrimenkul edinmek çok daha avantajlı.
Dikkat edilmesi gereken bir diğer konu ise İngiltere emlak piyasası açısından son derece önemli olan sezona bağlı değişiklikler. Eğitim döneminin başladığı sonbahar başında öğrencilerin gelmesinden dolayı emlak fiyatları artar. Dolayısıyla gayrimenkul satın almak isteyenler bu durumu mutlaka göz önünde bulundurmalı.
Emlak piyasasının geleceğini nasıl görüyorsunuz?
Sektörün geleceğine yönelik, hayat normale döndüğünde de pandeminin ekonomik etkilerini bir süre daha hissedeceğimizi düşünüyorum. İş piyasalarındaki daralma ve zayıflamış tüketici, İngiltere’de emlak fiyatlarını etkileyebilir. Ama bunun fazla uzun sürmeyeceğine inanıyorum. Genel olarak beklenti de bu yönde. İngiltere konut fiyatlarının 2021’de pandeminin etkisini kaybetmesiyle birlikte yüzde 5 oranında yükseleceği tahmin ediliyor. Londra’da bu oran yüzde 5- 8 arasında. Pandemi krizi sona erdiğinde, İngiltere’de emlak piyasasının ve ekonomisinin, güçlü şekilde toparlanacağını düşünüyorum.
İngiltere’de konut alımı yapmak isteyen yabancılar için hangi şartlar gerekli?
Konut edinmek isteyen bir yabancı, peşin parayla ev alacaksa problem yok. Ancak kredi kullanarak almak istiyorsa bazı şartlar aranıyor. Ya İngiliz vatandaşı olmanız ya da en az üç yıllık oturumunuz olmalı. Bunun dışında kredi notunuzda bir problem yoksa ve geliriniz de uygunsa krediyi alabilirsiniz.