İç denetçilerin kurumlarının bağımsız ve objektif danışmanları ve güvencesi olduğunu belirten Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) Yönetim Kurulu Üyesi Tolga Usluer, bu doğrultuda iç denetçilerin sahip olmaları gereken teknik ve kişisel yetkinliklerin önem taşıdığını ifade ediyor. Usluer, söz konusu yetkinliklerin Uluslararası İç Denetim Enstitüsü (IIA) tarafından belirlenmiş global standartlar olduğunun altını çiziyor. İnsan Kaynakları açısından bakıldığında yeni mezunlar ve tecrübeli iç denetçiler olmak üzere iki farklı değerlendirme olduğunu kaydeden Usluer, yeni mezunlarda teknik yetkinliklerden çok kişisel yetkinliklerin önem taşıdığını vurguluyor.
Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) Yönetim Kurulu Üyesi Tolga Usluer, Uluslararası İç Denetim Enstitüsü’nün (IIA) tanımına göre iç denetimin, bir kurumun faaliyetlerini geliştirmek ve değer katmak amacını güden bağımsız ve objektif bir danışmanlık faaliyeti ve güvence olduğunu kaydediyor. Usluer, iç denetimin, kurumun risk yönetim, kontrol ve yönetişim süreçlerinin etkililiğini değerlendirmek ve geliştirmek amacına yönelik sistemli ve disiplinli bir yaklaşım getirerek kurumun amaçlarına ulaşmasına yardımcı olduğunun altını çiziyor.
Söz konusu sorumlulukları yerine getirilebilmesi için iç denetçilerin bazı yetkinliklere sahip olması gerektiğini ifade eden Usluer, iç denetimin farklı kurum ve kuruluşlar ve farklı sektörlerde sürdürülen bir faaliyet olduğunu, bu nedenle iç denetçilerden beklenen yetkinlik setlerinin teknik gereklilikler anlamında farklılık gösterdiğini belirtiyor. Usluer, meslek özelinde ortak bir uzmanlık beklentisinin de mevcut olduğunu, ancak bu yetkinliklerin sadece teknik yetkinliklerden oluşmadığını vurguluyor.
Teknik yetkinlikler
IIA Global İç Denetim Yetkinlikleri Çerçeve belgesinde teknik yetkinliklerin, kişisel yetkinliklerle birlikte yer aldığını ifade eden Usluer, global çapta bir iç denetçide olması gereken asgari teknik yetkinliklerin, iç denetimle ilgili standart, rehber ve ilkeleri içeren “Uluslararası Profesyonel Çalışma Çerçevesi”ne hakimiyet, “Yönetişim, Risk ve Kontrol” konularında uzmanlık ve “İş Zekası” olarak tanımlandığını belirtiyor.
IIA’nın, iş zekasını iş ve işe özgü içsel ve çevresel faktörler, endüstriyle ilgili bilgiler ve spesifik organizasyonel unsurlar hakkında uzmanlık olarak tanımladığını kaydeden Usluer, bu kavramın işle ilgili konuları doğru sonuçlar üretecek şekilde kavrama ve hızlı, pratik ve doğru yorumlar yapabilme yeteneğini de barındırdığını söylüyor.
Kişisel yetkinlikler
Çerçeve belgede kişisel yetkinliklerin de tanımlandığını ifade eden Usluer, bu yetkinliklerin “İletişim”, “İkna ve İşbirliği” ve “Eleştirel Düşünme” olduğunu belirterek, söz konusu üç yetkinliğin iç denetim mesleğinin en temel yetkinlikleri olduğunu kaydediyor. Ancak Usluer, iç denetçilerin gözden geçirdikleri süreç ve faaliyetler içindeki gelişim alanlarını belirleyerek işlerini yapmaları nedeniyle, denetlenenler tarafından kapıların her zaman sonuna kadar açılmadığını da belirtiyor. Usluer, kültürel farklılıklar temelinde değişkenlik göstermekle birlikte, iş dünyasında çalışanların temel olarak denetlenmekten hoşlanmadıklarını söylüyor.
Buna ilişkin olarak, sadece teknik yetkinliklerin yeterli olmadığını kaydeden Usluer, kişisel yetkinliklerin önemi hakkında şu görüşü ileri sürüyor: “Denetim çalışmasının organizasyona değer katabilmesi, sahip olunan teknik bilgi ve becerinin denetim sonuçlarına doğru aktarılması, organizasyonun stratejik hedefleriyle uyumlu gelişim alanlarını temel nedenleri ve doğru önerilerle birlikte işaret etmesiyle mümkün olabilir. Bu doğrultuda iç denetçinin, sadece teknik bilgi ve beceriye sahip olması tek başına yeterli gelmez. Sahip olduğu analitik-kritik düşünme yetkinlikleriyle gözden geçirdiği süreç ve faaliyetleri bir bütün olarak değerlendirebilmesi, büyük resme odaklanabilmesi, tespit ettiği gelişim alanlarının temelinde yatan temel nedenleri iyi analiz edip yapıcı öneriler geliştirebilmesi gerekir. Bunların yapılabilmesi için denetlenenlerle pozitif ortam ve işbirliğinin tesisiyle gelişim alanlarının kabul edilmesi ve önerilerin hayata geçirilmesi konusunda ikna edilmesi doğru iletişim yöntemleriyle mümkün olabilecektir. Ayrıca tüm bu faaliyetin sonuçlarının doğru şekilde ilgililere aktarılması ise iletişim konusunun bir başka önemli boyutudur.”
Türkiye ile dünya kıyaslaması
2015 yılında Uluslararası İç Denetim Enstitüsü tarafından gerçekleştirilen Global İç Denetim Bilgi Tabanı Uygulamacı Anketi ile 166 ülkeden 3.344’ü iç denetim yöneticisi olan 14.500’den fazla çalışandan bilgi alındığını belirten Usluer, söz konusu yanıtların yetkinlikler bazında Türkiye ile dünya ülkelerini kıyaslama imkanı da verdiğini söylüyor.
Usluer, ankette iç denetim yöneticilerine departmanlarında işe alımlarda veya mevcut denetçilerin gelişiminde en çok dikkate aldıkları yetkinlikler arasından beşini seçmeleri sorulduğunda, ilk sırada yüzde 64’le “Analitik/Kritik Düşünme”nin, ikinci sırada yüzde 52 ile “İletişim Becerileri”nin yer aldığını kaydediyor. Bu iki yetkinliğin baskın şekilde öne çıktığını belirten Usluer, teknik uzmanlıkların bu yetkinlikleri takip ettiğine dikkat çekiyor. Söz konusu soruya Türkiye’den 46 iç denetim yöneticisinin yanıt verdiğini söyleyen Usluer, dünya ile kıyaslandığında ilk beş yetkinlik aynı kalmakla birlikte, sıralamanın farklı gerçekleştiğini ifade ediyor. Usluer, Türkiye’den gelen yanıtlarda ilk sırada yüzde 61’le “Analitik/Kritik Düşünme” yer alıren, ikinci sırada yine yüzde 61’le “Risk Yönetimi Güvencesi” geldiğini belirtiyor.
| Global | Türkiye | |
| Analitik / Eleştirel Düşünme | 64% | 61% |
| İletişim Becerileri | 52% | 50% |
| Risk Yönetimi Güvencesi | 42% | 61% |
| Bilgi Teknolojisi (Genel) | 38% | 54% |
| Muhasebe Bilgisi | 43% | 48% |
| Finans | 22% | 43% |
| Veri Madenciliği ve Analizi | 31% | 26% |
| İş Zekası | 27% | 28% |
| Endüstriye Özgü Bilgi | 35% | 20% |
| Yolsuzluk Denetimi | 23% | 26% |
| Hukuk Bilgisi | 12% | 17% |
| Sibergüvenlik ve Gizlilik | 14% | 11% |
| Adli İncelemeler ve Soruşturmalar | 15% | 7% |
| Kalite Kontrolleri (Örn: Six Sigma; ISO) | 7% | 2% |
| Diğer | 4% | 0% |
Yeni mezunlarda özellikle kişisel yetkinlikler aranıyor
İşe alımlarda yeni mezunlar ve tecrübeli iç denetçiler olarak iki farklı şekilde değerlendirme yapıldığını söyleyen Usluer, buradaki ayrımda iş bilgisinin, kurumun faaliyet gösterdiği alanla ilgili teknik bilgilerin tecrübeli iç denetçiler için vazgeçilmez faktör olmakla birlikte tüm alanlarda öne çıkan yetkinliklerin kişisel yetkinlikler olduğunu kaydediyor. Usluer, özellikle iç denetim alanında kariyerine başlamak isteyen adaylar dikkate alındığında, bu teknik gereksinimleri kısa sürede kavrayıp uygulamalara adapte olabilecek, analitik/eleştirel düşünme ve etkin iletişim becerilerine sahip, işbirliği, takım çalışması ve ikna yetkinlikleri gelişmiş adayların daha başarılı olacaklarının altını çiziyor.
