Geçtiğimiz yıl dünyadaki toplam sukuk (kira sertifikaları) ihraç hacmi 978.9 milyar doları buldu. Dolaşımdaki sukuk (tedavülde olan) toplamı ise 434.8 milyar dolar seviyesinde. Verilen bilgilere göre, dünya üzerindeki sukuk ihracının yüzde 51’i Malezya’da gerçekleşiyor. Türkiye’de ise 2010 yılından bu yana yurtiçinde ve yurtdışında, Türk lirası, dolar, Malezya Ringiti cinsinden yaklaşık 85 milyar TL sukuk ihracı gerçekleştirildi. Bunun 44 milyar TL’si halihazırda dolaşımda bulunuyor.
Kuveyt Türk Hazine ve Uluslararası Bankacılık Genel Müdür Yardımcısı Dr. Ahmet Albayrak, Türkiye’de son yıllardaki uluslararası sukuk ihraçlarındaki yatırımcı profillerinin ağırlıklı olarak Körfez Bölgesi olmak üzere Asya ve Ortadoğu’dan olduğunu kaydediyor. Kuveyt Türk’ün 2010 yılında sukuk piyasalarına girdiğini hatırlatan Albayrak, “Türkiye’de henüz kira sertifikaları tebliği yokken yurtdışı sukuk ihraç çalışmalarına başlayan Kuveyt Türk, tebliğle beraber 3 yıl vadeli 100 milyon dolar tutarlı Avrupa’nın ve Türkiye’nin ilk banka sukuk işlemini gerçekleştirdi” diyor. Kuveyt Türk, 2010 yılından bugüne kadar, Türk lirası, dolar, Malezya Ringiti cinsinden, yurtiçi ve yurtdışında toplamda yaklaşık 16 milyar TL’lik kira sertifikası ihracı gerçekleştirdi. Bunun çeşitli piyasalarda hâlihazırda dolaşımda bulunan kısmı ise yaklaşık 6.5 milyar TL’yi buluyor.
Albayrak’ın verdiği bilgiye göre, Kuveyt Türk 2017 yılında, yurtiçinde bir önceki yıla göre yüzde 35’lik bir artışla toplam 2.3 milyar TL tutarında sukuk ihraç etti. Bu rakam, katılım bankacılığı sektörünün TL cinsinden yıllık en yüksek tutarlı kira sertifikası ihracı oldu. Kuveyt Türk, Aralık 2017’de SPK’dan alınan 5 milyar TL’lik limit dâhilinde, bu yılın ilk 7 ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre, yüzde 140’lık bir artışla 2 milyar 785 milyon TL tutarında sukuk ihracı yaparak Türkiye’nin en yüksek tutarlı sukuk ihraç hacmini gerçekleştirdi. Bankanın yılsonuna kadar toplamda 4 milyar TL’lik sukuk ihraç hedefi bulunuyor. Kuveyt Türk ayrıca, yüzde 100 iştiraki olan KT Sukuk Varlık Kiralama şirketiyle DRD Filo Kiralama (50 milyon TL), Toprak Mahsulleri Ofisi (100 milyon TL) ve Turkcell Superonline’ın (150 milyon TL) toplamda 300 milyon TL tutarındaki kira sertifikası ihraçlarına aracılık etti.
EMEKLİLİK FONLARI SUKUK ALIYOR
Albayrak, Kuveyt Türk’ün uluslararası ihraçlarında, yatırımcıların yaklaşık yüzde 65’inin Körfez Bölgesi’nden, yüzde 25’inin Avrupa’dan, yüzde 10’unun ise Asya’dan geldiğini söylüyor. Yabancılar da TL sukuk ihracına hem birinci elden hem de ikinci elden katılabiliyor.
Bu arada, Türkiye’nin kredi notunun düşmesinin yanı sıra döviz geliri olmayan işletmelere döviz kredisi kullanmaya sınır getirilmesi de son dönemde uluslararası sukuk ihraçlarını etkilemiş. Katılım bankalarının kredileri içinde döviz kredilerinin payı yüzde 30’ları buluyordu. Döviz kredisi kullandırmaya sınırlama sukuk ihraçlarının da aynı şekilde azalmasına yol açmış. Ancak, TL sukuk ihraçları yapılmaya devam ediyor.
İhraç edilen sukuklara kimlerin yatırım yaptığı konusunda da Albayrak şu bilgileri veriyor: “Geçen yıl bireysel emeklilik sisteminde otomatik katılım uygulamasının başlamasıyla, emeklilik fonlarından ilgi gelmeye başladı. Ciddi bir talep var. Otomatik katılım fonlarının yüzde 60’ını katılım esaslı ürünler oluşturuyor. Bunların da yüzde 95’i sukuk ağırlıklı. En büyük müşterimiz emeklilik fonları. Diğer yandan, katılım esaslı faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin yanı sıra bankalardan ve yurtdışından talep geliyor. Kira sertifikasının kârlılıkları arttı. Katılım hesaplarındaki mevduat bu kadar artmıyor. Geçen yıl 11’lerde olan kira getirisi şimdi 17’ler seviyesinde.”
UZUN VADELİ PROJELER FİNANSE EDİLEBİLİR
Albayrak’a göre, Türkiye’de uzun vadeli projelerin TL olarak finanse edilmesi hem Türkiye’ye hem de Türk halkına katma değer sağlayacak. 2010 yılında ilk olarak Hazine’nin yurtdışına sukuk ihracıyla bu yeni enstrümanın Türkiye’de yatırımcılara sunulduğunu hatırlatan Albayrak, daha sonra katılım bankalarının ihraçlarının geldiğini belirtiyor. “Bildiğiniz gibi bankalar fon toplama ürünü mevduattan sonra en fazla bono ve tahvili kullanıyor. Ancak, katılım bankaları bu imkandan mahrumdu. 2012 yılında sukuk ihraçlarıyla bankalarla bu anlamda da rekabet edebilir hale geldi. Diğer yandan daha fazla uzun vadeli kredi kaynağı sağlayabiliyor” diyor.
Bu arada, 2013 yılında SPK’nın çok daha geniş kapsamlı olarak yayımladığı kira sertifikaları tebliğiyle artık Türkiye’de; Sahipliğe, Yönetim Sözleşmesine, Alım – Satıma, Ortaklığa ve Eser Sözleşmesine dayalı olarak veya bu sayılanların birlikte kullanılması suretiyle sukuk ihraç edilebiliyor. Tabi her kuruluşun faaliyet yapısına bağlı olarak sukuk modeli değişiklilik gösterebiliyor.
‘PİYASANIN DERİNLİĞİ İÇİN ÇALIŞACAĞIZ’
Albayrak’ın verdiği bilgiye göre, Hazine’nin ihraç ettiği sukuklara dayalı taahhüt işlemleri için bir pazar kuruluyor. Bu pazarın üzerinde yaklaşık 6-7 senedir çalışılıyordu. Albayrak, “Artık bütün piyasa oyuncuları borsa üzerinden sukuk aracılığıyla TL kaynağı bulabilecek” diyor. Piyasaların derinliği için ellerinden geleni yapacaklarını kaydeden Albayrak, katılım bankacılığı ekosisteminin derinleşmesi ve güçlenmesini amaçladıklarını söylüyor. Katılım ürünlerine talep olduğuna dikkati çeken Albayrak, arz tarafını geliştirmek istediklerini anlatıyor. Albayrak, “Kuveyt Türk katılım bankacılığı sektöründe bir piyasa yapıcısı. Amacımız bunu sürdürmek. Bunu yapacak güce de sahip. Sektördeki ürünlerin tabana yayılmasını, daha fazla finansal kurumun bu ürünlerden yararlanmasını istiyoruz” diyor.
“Biz finansal sürdürülebilirlik peşindeyiz” diyen Albayrak, aldıkları fonları krediye dönüştürdüklerini ve daha fazla kaynak sağlamak istediklerini belirtiyor.
‘ Türkiye’deki dev projelerin finansmanı için sukuk ihraç edilebilir mi?’ sorusuna Albayrak şöyle diyor: “Şu anda sukuk dev projelerin finansmanı için uygun değil. Kısa vadeli ihtiyacı karşılıyoruz. Dev yatırım projeleri dolar bazında. Bu projeler TL olarak yapılırsa, uzun vadeli sukuk aracılığıyla finansman sağlanabilir. Bu Türkiye’nin özellikle dış borç ve yatırım dengesinde de önemli bir yol kat etmeyi sağlar.” Albayrak, Malezya örneğini veriyor. Malezya’da sukuk piyasasının gelişimi Ringit bazında uzun vadeli proje finansmanları yoluyla sağlanmış. Albayrak, uzun vadeli projelerin TL ile finanse edilmesinin bu piyasayı geliştireceğini söylüyor.
