Milton Friedman 1970 yılında “bir işletmenin sosyal yükümlülüğü hissedarlarının kârlarını artırmaktır” içerikli makaleyi New York Times gazetesinde yayınlamıştı. Bu makale belki bugün yine ama bu kez karşı görüş olarak yayınlanabilir. Ancak popüler olan, hissedarların kârlarından ziyade şirketlerin topluma, çevreye ve iş gücüne yönelik sorumluluklarının öne çıkması.
ŞANT MANUKYAN
İsmini konuyu kavramlaştıran Joseph Overton’dan alan Overton Penceresi siyasilerin kendi ajandalarından ziyade seçmenler nezdinde popüler
olan konuları işlediklerini iddia eder. Yani alınan kararlar aslında siyasetin inisiyatifi olmaktansa zaten toplumda var olan bir talebin yansımasıdır. Bu popüler taleplerin olduğu seçenekler Overton Penceresi olarak tanımlanır. Pencerenin sağında ve solunda makul, kabul edilebilir, radikal ve düşünü- lemez fikirler veya politikalar söz konusudur. Ancak pencere sabit değildir. Zamanın ruhuna bağlı olarak hareket eder. 1980’lerde Ronald Reagan gibi küçük devlet ve kapitalist bir ekonomiyi savunan bir başkan döneminde bugün Bernie Sanders’ın seslendirdiği politikaları seslendirmek radikal veya düşünülemezdi. Ancak günümüzde pencere ciddi bir kayma gösterdiğinden dolayı aynı fikirlerin radikal değil popüler olduğunu görüyoruz. Milton Friedman 1970 yılında “bir işletmenin sosyal yükümlülüğü hissedarlarının kârlarını artırmaktır” içerikli bir makaleyi New York Times gazetesinde yayınlamıştı. Bu makale belki bugün yine ama bu kez karşı görüş olarak yayınlanabilir ancak popüler olan hissedarların karlarından ziyade şirketlerin topluma, çevreye ve iş gücüne yönelik sorumluluklarının öne çıkması.
Özetle artık Ovetron penceresinin bazı konularda sağ uça bazı konularda ise sol uça ama her durumda uçlara doğru kaydığını görüyoruz. Bu durum ister istemez sermaye piyasalarını da etkileyecektir. 2021 bankalar artık merkeziyetsiz finans modelleri kadar teknoloji şirketleri ve merkez bankalarının da tehdidi altında. Karipto paralar ve akıllı kontratlar sayesinde ana akım finans sistemine girmeden kredi alıp vermek ve mevduat bağlamak mümkün. Öte yandan Facebook 2021 yılında dolara bağlı stabil koinini piyasaya sürecek. Bu durumda para transferleri ayrı bir anlam taşıyor. Merkez bankası dijital parasından hiç bahsetmiyorum bile. Apple’ın araba yapmaya soyunduğu bir ortamda bankacılık sektörünün eski hali ile devam edebilmesi şaşırtıcı olacaktır. Artık pek çok sektör “teknolojiyi kullanmıyor”, teknoloji şirketleri pek çok sektörü devralmak üzere yayılıyor. Öte yandan bir zamanlar düşünmesi bile zor ama artık vazgeçilmesi daha zor bir şekilde devlet tahvilleri giderek daha büyük oranda merkez bankalarının hesaplarına yığılmış durumdalar. Bunların bir kısmının silinmesi 2021 yılında olmasa da önümüzdeki dönemlerde gündeme gelecektir. Ekonomilerin büyük ölçüde açılmasına rağmen kalıcı ve uzun vadeli işsizliğin artıyor olması da evrensel gelir kavramının daha da öne çıkmasına neden olacak. Bundan 40 yıl önce devletin herkese maaş bağlaması vatandaşlar için bile arzu edilemez bir konuyken bugün artın ekonomik sorunlara karşı etkin silahlardan bir tanesi olarak görülüyor. Overton penceresi durmaksızın hareket halinde. Ve 2025 yılında 2021 yılında radikal olduğunu düşündüğümüz bir fikrin, merkezde bir fikir haline gelmesine de hazır olmamız gerekiyor. Tüm okuyucularımıza mutlu bir 2021 dilerim.
