İsviçre’nin Lozan kentinde, İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) daimi üyeleri ve Almanya’dan oluşan P5+1 ülkeleri arasında süren nükleer müzakerelerin, anlaşmaya varılamayan üç konu nedeniyle tıkandığı belirtildi.
Müzakerelerden ismini vermek istemeyen bir Batılı diplomat, anlaşmanın süresi, Birleşmiş Milletler yaptırımlarının kaldırılması ve yaptırımların anlaşmanın iptal olması halinde yeniden yürürlüğe girme mekanizması konusunda fikir birliğinin bulunmadığını söyledi. Anlaşma taslağı için son günün yarın olduğu bilinirken, diplomat, İran ve 5+1 ülkeleri arasındaki farklılıkların çözülüp çözülemeyeceğinin belirsiz olduğunu ifade etti. Diplomat, “Bu sorulara cevap bulamazsak bir anlaşmaya varamayız. Eğer bir şeyler olacaksa, parçaların birleşmesi şu anda olmalı. Evet veya hayır demeniz gereken anlar geliyor” dedi.
Lavrov ayrıldı
Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov sabahki oturumun ardından müzakerelerden ayrıldı. Lavrov’un sözcüsü, görüşmeler için belirlenen sürenin yarın dolmasından önce gerçekçi bir anlaşma şansı varsa, bakanın görüşmelere döneceğini söyledi.
Sözcü bakanın başka görüşmeleri olduğu için toplantıdan ayrıldığını kaydetti.
Lavrov daha önce bir anlaşma olasılığı olduğunu düşünüp düşünmediği sorusunu, “Bana iyimser olmak için maaş ödenmiyor” diye yanıtlamıştı.
Süre Salı günü doluyor
Lozan’daki görüşmelerde varılmak istenen anlaşmanın ana hatlarını belirleyebilmek için konulan son tarih 31 Mart Salı.
Ortaya çıkmakta olan anlaşma, İran’ı tek bir nükleer silah için gereken nükleer yakıtı üretecek seviyeden bir yıl geride tutmak üzerine yoğunlaşıyor.
Taraflar, uranyum zenginleştirmede kullanılan santrifüjlerin sayısı ve tıbbi araştırmalar için nükleer zenginleştirme çalışmalarının da aralarında olduğu alanlarda ödün verip veremeyeceklerini görüşüyor.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi temsilcisi ABD, İngiltere, Fransa, Rusya ve Çin’in yanı sıra Almanya’dan oluşan ve kısaca P5+1 olarak adlandırılan grup, karşılığında Tahran’a yaptırımları azaltmayı taahhüt ediyor.
Günlerdir süren görüşmelerde dün dışişleri bakanları önceden belirlenen programlarını iptal ederek Lozan’da
kalmaya karar vermişti.
Anlaşmazlık noktaları
Lozan’da görüşmeleri takip eden BBC muhabiri Barbara Plett Usher, İran’ın nükleer çalışmaları üzerindeki kısıtlamanın en az 10 yıl daha sürmesi ve sıkı denetimler karşılığında yaptırımların kaldırılmasının konuşulduğunu söylüyor.
Her ne kadar ilerleme sağlansa da, İran’ın kısıtlamalara ne kadar uymak zorunda olacağı ve yaptırımların kalkış hızı konusunda anlaşmazlıklar sürüyor.
Kim, ne istiyor?
ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Rusya ve Çin; İran’ın en hassas nükleer çalışmasının 10 yıldan fazla bir süre ile durdurulmasını istiyor.
İranlı müzakereci Hamid Baydinejad “15 yıllık sürenin tartışma dışı olduğunu” ancak “10 yılın tartışıldığını” söyledi.
İran yaklaşık 10 bin santrifüjü çalışır halde tutmak istiyor.
ABD Kasım ayında 6 bin sayısının kabul edilebilir olduğunu söylemişti.
İranlı yetkilier 6500-7000 sayısında ısrar ediyor.