Sanat fuarları, küresel sanat piyasasının önemli bir parçası olmaya devam ederken, lüks harcama yapanların (1 milyon dolar ve üstü) yüzde 45’lik kısmını oluşturan milenyum kuşağı sanat koleksiyonerlerinin sayısı hızla artıyor. Miras alma, girişimcilik faaliyetleri ve gelir artışı ile milenyum kuşağının servetinin 2020 itibarıyla 4 trilyon dolar’a ulaşacağı tahmin ediliyor.
İstanbul’un en kozmopolit semtlerinden biri olan Akaretler, eylül ayında sanat altyapısının gelişmesine katkı sağlayarak, Artweeks@ Akaretler sanat etkinliğine ev sahipliği yaptı. Üçüncü edisyonu düzenlenen etkinlik, dünyanın önemli varlık yöneticisi UBS ana sponsorluğunda, Bilgili Holding ve Sabiha Kurtulmuş organizasyonuyla düzenlendi. Sanat koleksiyonculuğu kültürünü besleme ve geliştirme amacıyla genç koleksiyonerleri hedefleyen Artweeks@Akaretler bu yıl, 10 ayrı binada 14 galeri, dört koleksiyoner sergisi ve yedi sanatçı projesiyle yer aldı. İstanbul’un, dünyanın her yanından gelen koleksiyonerler için bir buluşma noktası olduğuna dikkat çeken UBS Europe SE CEO’su ve EMEA Bölgesi Varlık Yönetimi Başkanı Christine Novakovic, Artweeks@Akaretler’in, sanat koleksiyonculuğu kültürünü besleme ve geliştirme amacıyla genç koleksiyonerleri hedeflediğine değiniyor. Özellikle sayısı gün geçtikçe artan milenyum kuşağı koleksiyonerlerle ilgili lüks harcama yapanların (1 milyon dolar ve üstü) yarısına yakınını (yüzde 45) oluşturduğundan bahsediyor. Novakovic ve Kurtulmuş ile dünya sanat piyasasını, yeni trendleri, Türkiye’deki sanat piyasanın son durumunu konuştuk.
UBS’nin sanata yaklaşımı nasıl?
CN: 60 yıldan uzun süredir sanat eserleri topluyoruz ve halen koleksiyonumuzda 70’ten fazla ülkeden 30 binin üzerinde çağdaş sanat eseri yer alıyor. Koleksiyonumuzdaki eserleri düzenli olarak müzelere ödünç veriyoruz. New York’ta yeni bir UBS Sanat Galerisi açtık. Şirketin Orta Doğu, Latin Amerika ve Asya gibi bölgelerdeki büyümesinin yansıması olarak küresel ana piyasadan sanat eserleri satın alıyor, sanatçıları ve galerileri destekliyoruz. Bir süre önce bilgi birikimini ve deneyimi buluşturma ve paylaşma amacıyla koleksiyonerler ve kültürel hayırseverler için küresel ölçekli “Sanat Koleksiyonerleri Topluluğu”nu oluşturduk. Koleksiyonerlerin hem internet ortamında hem de dünya çapındaki önde gelen sanat etkinliklerinde bir araya gelmeleri ve görüşlerini paylaşmaları için platformlar sunmayı hedefliyoruz.
Son yıllarda Türkiye’deki sanat piyasanın gidişatı nasıl?
SK: Bugün Türkiye’deki sanat piyasasının ulaştığı büyüklüğün, 300 milyon dolar olduğu tahmin ediliyor. Müzayedelere ve sanat merkezlerine kayıtlı ortalama 350 alıcı ve 50 koleksiyoner bulunuyor. Yapılan bir araştırmaya göre, 2018 yılında sanat piyasası bir önceki yıla oranla yüzde 40 artış kaydederek, 94,7 milyon ciro gerçekleştirdi. Koleksiyoner ve yatrırımcılar genellikle bilinirliği yüksek olan isimlere daha fazla yönelim yapıyorlar. 2018 yılının yüzde 67’lik payını oluşturan kısımda 25 imza isim yer alıyor. Bu isimlerin hala üretim sürecine devam eden yedi sanatçının elde ettiği gelir toplam 13 milyon 412 bin lira. Hayatta olmayan 18 ismin eserinden gerçekleşen satış cirosu ise 49 milyon 925 bin lira.
Bunun yanı sıra, Türk çağdaş sanatının yıllardır önündeki en büyük engellerden biri sanat vergisinin olmaması ve lüks tüketim vergisi içinde değerlendirilmesi. Bu aynı şekilde tüm gümrük işlerini de etkiliyor ve sanatın üzerinde çok ciddi bir yük oluşturuyor. Bu sorun galericilerin ve sanatçıların yurtdışında fuarlara ve sergilere katılımını da olumsuz etkiliyor. Devletin bu konuda atacağı ciddi bir adımla Türk çağdaş sanatının uluslararası platfomlarda yer alması kolaylaşabilir ve aynı şekilde yabancı galerilerin de Türkiye’de yapılan etkinliklere ilgisi artabilir.
2019 yılının en dikkat çeken isimleri ise Fahrelnisa Zeid ve Erol Akyavas oldu. Bir müzayeden aldığım verilere göre, 2019 yılında satışı yapılan en önemli eser Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun “Kırmızı Kahve” eseri 945 bin TL’ye satıldı. Mehmet Güleryüz’ün “Mostar” eseri 850 bin TL’ye, Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun “Pazar Yeri” eseri 640 bin TL’ye ve Erol Hakkı Akyavaş’ın “1950 Soyut” eseri 430 bin TL’ye satışı gerçekleştirildi.
Dünya sanat piyasasında son durum nedir?
CN: 2018, küresel ekonomi için büyüme yılı olsa da sonuna doğru bazı yatırımcılar sıkıntı yaşadı. Sanat piyasası ise farklı bir tempoda ilerliyor. Satışlar, 2017’ye göre yüzde 6 artarak 2018’de 67 milyar dolar’ı aştı ve son 10 yıldaki ikinci en yüksek seviyeye ulaştı. ABD, küresel satışların yüzde 44’ü ve değer olarak yaklaşık 30 milyar dolar ile en büyük pazar olmayı sürdürüyor. Birleşik Krallık’da Brexit endişelerine rağmen 2018’de 14 milyar dolar bandına yaklaşarak yüzde 21 pazar payı ile yeniden ikinci en büyük piyasa oldu. Bunlar genel trendlerdi. Bir de milenyum kuşağı ve internet ortamı söz konusu ve bu konularda da ilginç gelişmeler yaşanıyor. UBS’in Clare McAndrew ile işbirliği içinde 600’den fazla yüksek net değere sahip
kişiyi kapsayan bir araştırma, özellikle Asya pazarlarında milenyum kuşağı koleksiyonerlerin ilgisinin ve yüksek harcama gücünün artığını ortaya koydu. Milenyum kuşağı koleksiyonerler, lüks harcama yapanların (1 milyon dolar ve üstü) yarısına yakınını (yüzde 45) oluşturuyor ve bu neslin cüzdanının gücünü vurguluyor.
Miras alma, girişimcilik faaliyetleri ve gelir artışı sayesinde milenyum kuşağının serveti 2020 itibarıyla 4 trilyon dolar’a ulaşabilir. ABD ekonomisinin 2015’teki hacminin yaklaşık 1,5 katı gibi bir sayıdan söz ediyoruz. Bu neslin değerleri ve özellikleri, hükümetler, işletmeler ve dünya çapındaki tüketicilerin harcama trendleri üzerinde önemli sonuçlar doğuracak. Belki de hiç otomobil sahibi olmayacak bir neslin, sanat satın alma iştahı cesaret veriyor. Bu durum, sanat eserlerinin ve koleksiyon parçalarının benzersiz ve genellikle deneyimsel niteliklerinin uzun vadeli varlıklar olarak görülmesi ve yansıması şeklinde yorumlanabilir.İnternet üzerinden satışlar da artmaya devam ediyor. İnternet ortamındaki sanat piyasası, 2018’de önceki yıla göre yüzde 11 artarak 6 milyar dolar’a yükseldi ve küresel satışların değer olarak yüzde 9’unu oluşturdu. Sanat fuarları, küresel sanat piyasasının önemli bir parçası olmaya devam ederken toplam satışların önceki yıla göre yüzde 6 artarak 2018’de 16.5 milyar dolar’a ulaştığı tahmin ediliyor. Sanat fuarlarında gerçekleşen galeri satışları, 2018 yılında toplam değerin yüzde 46’sını oluşturarak fuar ve etkinliklerin sanat ekonomisi açısından ne kadar önemli olduğunu gösterdi.
