Bir dönem sadece maaş ödemesinde kullanılan banka kartlarına artık her alanda ihtiyaç duyuluyor. Sayısı 159 milyona ulaşan kartlarla sadece internetten yıllık 172 milyar tl ödeme yapılıyor. Değişen harcama alışkanlıklarını, konunun en yetkin ismi, BKM Genel Müdürü Dr. SONER CANKO ile konuştuk. ERSAN ÇIPLAK
Bankalararası kart merkezi (BKM), son birkaç yıldır çalışma modelini yenileyip kendine özgü bir strateji ve planlama oluşturdu. BKM, bir yandan dünyadaki en son teknolojileri takip ediyor. Diğer yandan kurumun Genel Müdürü Dr. Soner Canko’nun deyimiyle bir psikolog, sosyolog gibi toplumun nabzını tutuyorlar. Örneğin, Canko dahil BKM çalışanlarını bir market kasasında önlüğünü giyinmiş sabahtan akşama kadar çalışırken görebilirsiniz. Günümüzde yeni teknolojilere ulaşmanın son derece kolay olduğuna dikkat çeken Canko sokağın nabzını tutarak, gerçek ihtiyaçlar doğrultusunda ürün ve hizmet geliştirmenin daha çok önem kazandığını vurguluyor.
Evet, hızla gelişen teknolojiler günlük hayatımızı dahi baştan sona etkiliyor. Dijital dönüşümü iletişimden sağlığa, üretimden eğitime her alanda yaşıyoruz. Dijital dönüşümün öncüsü belki de en çok hissettiğimiz alanların başında bankacılık ve kartlı ödeme sistemleri geliyor.
Bir dönem sadece maaş kartı olarak görülen banka kartları, yıllar içinde adeta elimiz ayağımız haline dönüştü. Dijital ödemelerin yaygınlaşması, ödemelerin “temassız” hale gelmesi ve geleneksel cüzdanların yerini hızla dijital cüzdanların almasıyla alışveriş alışkanlıklarımız bambaşka bir boyut kazanıyor. Bu gelişim sürecini ve önümüzdeki dönemde yaşanacak yenilikçi ürün ve hizmetleri, Bankalararası Kart Merkezi (BKM) Genel Müdürü Dr. Soner Canko’yla konuştuk. İşte ayrıntılar…
Türkiye’de banka kartlarının sayısı ve bu kartlarla yapılan ödemelerin miktarı ne kadardır?
10 yıl önce ülkemizdeki banka kartı adedi yalnızca 65 milyon iken, bugün iki kattan fazla bir artış göstererek 159 milyon adede ulaştı. Yine 10 yıl önce banka kartlarıyla yapılan işlemlerin beşte biri ödeme olarak gerçekleşirken, bugün her beş banka kartı işleminden üçünün ödeme olduğunu görüyoruz.
Üstelik tüm bunlar çok hızlı bir şekilde gerçekleşiyor. 10 yıl öncesinde yıllık iki milyar adet kartlı ödemenin 150 milyon adedi yani yalnızca yüzde sekizi banka kartlarıyla yapılıyordu. 2009’la kıyasladığımızda, sadece banka kartlarıyla yapılan ödemelerin 12 kat artarak başlı başına iki milyar adedi geçtiğini görüyoruz. Banka kartlarıyla yapılan ödemelerin tutarlarını incelediğimizde 10 yıl önce banka kartlarıyla yalnızca beş milyar TL’lik ödeme yapıldığını, 2019’a geldiğimizde ise bu tutarın 120 milyar TL’ye yükseldiğini görüyoruz.
2019 itibarıyla yıllık toplam kartlı ödeme adedi 6.2 milyar adede ulaşırken, ödemelerin yüzde 33’ü yani üçte biri artık banka kartlarıyla gerçekleşiyor. Bugün gelinen noktada banka kartları artık sadece nakit çekim aracı değil, çok önemli bir ödeme aracı konumunda bulunuyor.
Kartların kullanıldığı alanlardaki gelişimi nasıl değerlendiriyorsunuz?
Kart kabul ağı hızla yaygınlaşırken ATM’ler 10 yılda dijital şubelere dönüştü. Kart kabul noktası tarafına baktığımızda işyerlerinin çok önemli bir kısmında kartlı işleme aracılık eden POS terminallerinin yer aldığını görüyoruz. Her geçen gün daha da yaygınlaşan kart kabul ağı sayesinde bugün ulaşımdan semt pazarlarına birçok noktada kartlı ödeme yapabilir durumdayız. 10 yıl önce 1.74 milyon adet POS terminali bulunurken bugün bu sayı 2.45 milyon adedi çıkmış durumda ve yaygınlaşmaya devam ediyor.
ATM’ler, neredeyse bir şube gibi hizmet vermeye başladılar. Türkiye’deki ATM sayıları artacak mı?
Bir diğer kart kabul noktası olan ATM’ler ise artık para çekme aracından daha çok dijital banka olarak hizmet vermeye başlamış durumdalar. Birçok bankacılık hizmetini artık şubelere gitmeden ATM’lerden de yapabiliyoruz. 10 yıl önce 24 bin adet ATM varken bugün iki katından daha fazla artarak 53 bin adede ulaştı.
Bu yıl yabancı turist sayısındaki artış turizmcilerimizin yüzünü güldürdü. Yabancı kartlarla yapılan ödemelerdeki artış ne oranda gerçekleşti?
Evet, 2019 yılının en önemli gelişmelerinden birinin, turizm sektöründe yaşanan hareketlilik olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle son iki yıldır ülkemizi ziyaret eden yabancı turist sayısında yaşanan artışın, ödemeler anlamında da güzel gelişmeler yarattığını görüyoruz.
Bu anlamda baktığımızda yabancı kartlarla ülkemizde 10 yıl önce yalnızca beş milyar TL’lik harcama yapılırken son bir yılda ise 66 milyar TL tutarında ödeme gerçekleşti. Bu tutar geçen yıl yapılan harcamaların neredeyse iki katına ulaşmış durumda.
Bir diğer önemli göstergeyi ise ülkemizde yapılan kartlı ödemeler içinde yabancı kartların payı incelendiğinde görebiliriz. 10 yıl önce yüzde 2.5 olan payın, bu yıl yüzde yedi seviyesine ulaştı.
Kart kullanıcıları arasında temassız ödemeyi tercih ederlerin sayısında bir artış yaşanıyor mu?
Artık her 10 kartlı ödemesinden biri temassız olarak gerçekleşiyor. Kart kullanıcılarına 120 TL’nin altındaki işlemlerde şifre girmeden hızlı ve kolay şekilde ödeme yapma rahatlığı sunan temassız ödemelerin son yıllarda çok daha fazla tercih edildiği görülüyor.
Hem kart sahipliği hem de kart kabul tarafında temassız dönüşüm hızla devam ederken, cüzdanlarda yer alan her iki kredi kartından birinin temassız özelliği bulunuyor. İş yeri tarafında da bugün her beş terminalden üçünde temassız ödeme yapılabiliyor.
Bundan 10 yıl önce ülkemizde temassız özellikli kart adedi sadece iki milyon iken, 2019 itibarıyla 66 milyon adet temassız kartla işlem yapılıyor. 10 yıl önce yılda sadece iki milyon adet temassız ödeme yapılırken, bugün yıllık temassız ödeme adedinin 360 milyon adede ulaştığını görüyoruz.
Şöyle bir düşündüğünüzde, 10 yıl önce her temassız kart sahibinin yılda yalnızca bir kez temassız kartıyla ödeme yaptığını hayal edebilirsiniz. Bugün teknolojiye son derece hızlı bir biçimde adapte olan toplumumuzun, temassız ödemenin sunduğu hız ve kolaylıktan çok daha fazla faydalanmaya başladığını rakamlar da doğruluyor. Yine 10 yıl önce binde bir seviyesinde olan temassız ödeme payı, bugün yüzde 10 seviyesine ulaşmış durumda.
İnternetten yapılan kartlı ödemelerin sayısı ve hacmi ne hangi boyutlara ulaştı?
İnternetten kartlı ödemelerin gelişimini incelediğimizde dijital dönüşümün alışveriş tarafında ne kadar hızlı gerçekleştiğini görebiliyoruz. 10 yıl önce yılda 10 milyar TL tutarında internetten kartlı ödeme gerçekleşiyordu. Bu tutar toplam kartlı ödemelerin sadece yüzde 5’ini oluşturuyordu. Bugün gelinen noktada internetten kartlı ödeme tutarı yıllık 172 milyar TL’ye ve toplam içindeki payı yüzde 18 seviyesine ulaşmış durumda. 2019 sonunda bu tutarın 200 milyar TL’ye yaklaşacağını rahatlıkla öngörebiliriz. Artık her beş TL’lik kartlı ödemenin bir TL’si internetten gerçekleşiyor.
TÜİK verilerine göre de her üç yetişkinden birinin son bir yıl içerisinde internetten alışveriş deneyimini yaşadığını görüyoruz. Bu veriler ışığında internetten ödemelerin ve alışverişin hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline geldiğini söyleyebiliriz. Ancak halen gelişime açık bir alan olarak yüksek potansiyele sahip olduğunun da altını çizmek gerekiyor.
Mobil bankacılık uygulamasına hangi seviyedeyiz?
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) haziran ayı verilerine göre son üç ayda en az bir kez kullanılmış olan mobil bankacılık uygulaması sayısı 42 milyonu aşmış durumda. Bu, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 27’lik artış anlamına geliyor. Yılın ikinci çeyreğinde yaklaşık 3.5 milyar adet işlem yapıldığı bilgisine ulaşıyoruz. Yıllık bazda bakıldığında mobil bankacılık uygulamalarıyla 14 milyar adet işlemin gerçekleşti. 10 yıl önce 5 milyon adet seviyesinde işlem yapıldığı düşünüldüğünde bugün gelinen seviye çok çarpıcı boyutta. Artık işlemlerimizi şubelere gitmeden 7/24 erişimle mobil üzerinden kolayca yapabiliyoruz.
Dijital cüzdan kavramı nedir? Bu alandaki gelişmeler nelerdir?
Teknolojik gelişmeler ve dijital dönüşümle birlikte ödemeler ekosistemi hızla değişirken, 10 yıl önce hayatımızda olmayan “dijital cüzdan” kavramı da büyük bir etkiyle yaşamımıza girdi ve bu süre zarfında yaygınlaşmaya başladı.
Şöyle bir geçmişe gidelim… Bundan 10 yıl önce evden çıkarken cüzdanımızı almayı unutsaydık, evimize mutlaka geri dönerdik çünkü cüzdanımız olmadan herhangi bir biçimde ödeme yapabilmemiz mümkün değildi. Bugün ise çayımızı da simidimizi de kartla satın alıyor, mobil cihazlarımız ve cep telefonlarımız yoluyla “dijital cüzdan”larımızdan kolayca ödemelerimizi tamamlıyoruz.
Hatta dilediğimiz sivil toplum kuruluşlarına bağış dahi yapabiliyoruz. Yani gün içinde ihtiyaç duyduğumuz tüm ödeme süreçlerini dijital cüzdanlarımızla tamamlayabiliyoruz. Öyle ki artık babaannelerimiz, anneannelerimiz dahi çarşıya pazara kartlarını alarak çıkıyor; nostaljik bozuk para cüzdanlarının yerini cep telefonlarındaki dijital cüzdanlar alıyor… Dijital cüzdanlar, bankaların, perakendecilerin fintech ve telekom şirketlerinin sunduğu çözümlerle giderek büyüyor.
BKM olarak bu alandaki çalışmalarınız hakkında bilgi verir misiniz?
Ülkemizin “nakitsiz toplum” hedefine doğru ilerlerken, biz de BKM olarak yedi yıl önce Türkiye’nin Dijital Cüzdanı BKM Express’i hayata geçirdik. BKM Express dünyaya örnek oldu. Kart kullanıcılarının tüm kartlarını bir kez tanımladıktan sonra günlük hayatlarında rahat ve güvenle ödeme yapabilecekleri bir hizmet olan BKM Express’i, önde gelen e-ticaret siteleri ve kart çıkaran kuruluşlarla birlikte ülkemiz menfaatleri gözetilerek yasa ve düzenlemelere tümüyle uyumlu bir şekilde geliştirdik. Bugün Türkiye’de kartların yüzde 99’u BKM Express’e ekleniyor. Web, mobil, mağaza, kısaca ödeme yapılan 40 binden fazla iş yerinde güvenle işlem yapılıyor. 7/24 para isteme ve gönderme, dijital bağış gibi özellikleriyle de BKM Express, tüm dünyada örnek gösterilen güvenli, hızlı ve kolay ödeme çözümleri sunuyor.
Geliştirdiğiniz ödeme yöntemi TROY’un kaç üyesi var?
Çok değil, üç yıl öncesine kadar Türkiye’nin kendine ait bir ödeme yöntemi bulunmuyordu. Ödemeler dünyasında böylesine başarılı bir ülkenin kendine ait bir ödeme yönteminin bulunmaması düşünülemezdi. BKM olarak bu noktada 30 yılı aşkın bilgi birikimimizi ve tecrübemizi Türkiye’nin Ödeme Yöntemi TROY’u hayata geçirerek ete kemiğe büründürdük.
“Bize, ülkemize özgü bir ödeme yöntemimiz neden olmasın?” diyerek tüm bankaların ortak kararıyla kurduğumuz Türkiye’nin ilk ve tek kartlı ödeme altyapısı olan TROY’un bugün 26 banka, beş elektronik para kuruluşu olmak üzere toplam 31 üyesi bulunuyor. Bu üyeler Türkiye kartlı ödemeler pazarının yüzde 100’ünü temsil ediyor.
TROY’la, kartlı ödemenin kolaylık ve avantajlarıyla henüz tanışmamış 20 milyonu aşkın kişiye ulaşmayı hedefliyoruz. Türkiye’nin yerel değerlerinden ilham alıyor; TROY logolu kartlarla ülkemizin kendi ödeme yöntemine kavuşmasını mümkün kılmanın gurur ve mutluluğunu yaşıyoruz.
Tüm bunların yanı sıra gelecek planlarımızı geliştiriyoruz. Bu yolda destekleyici yapay zeka, blockchain, nesnelerin interneti ve giyilebilir teknoloji ürünleri gibi alanlara odaklanacağız.
