Libra- Özgürlük, Denge veya Fantezi

0
60

Nihayet Facebook Libra projesinin sunuş belgesi açıkladı. Daha önce piyasaya sızan bilgilere benzer açıklamalar var ama konuya vakıf olmayanlar için  ama adım adım gidelim.

ÖNCELIKLE AMAÇ sistem dışında kalmış olan 1.7 milyar insanı sisteme çekmek olarak açıklansa da Libra’nın her türlü ortamda kullanılmasının hedeflendiği anlaşılıyor. Cari kriptoparaların da benzer bir misyonu olduğuna değinildikten sonra volatilite ve ölçeklenebilirlik sorunları nedeni ile değişim ve değer özelliklerine sahip olmadıkları iddia ediliyor… Facebook’un amacı şövalyece olsa da unutmamak gerekiyor ki söz konusu 1.7 milyar insanın önemli bir kısmı herhangi bir tasarrufu olmadığı için de bankacılık sistemini kullanamıyor. İşlem yapacak paranız yoksa işlem yapmak için alt yapıya erişiminiz olması fazla bir anlam ifade etmeyecektir. Libra herkese açık ve daha verimli bir kripto para olabilmek için 3 bacağa sahip:

• Bir blockchain üzerine inşa ediliyor

• İçsel değere (intrinsic value) sahip olması için bir rezerv fonu ile destekleniyor (bu konuyu aşağıda detaylı tartışacağım)

• Bağımsız Libra Association tarafından yönetiliyor.

 ARKASI SAĞLAM MI? Devam etmeden önce içsel değer kavramını tartışmak gerekiyor. Sunuş belgesinde şu cümle dikkatimi çekti “Adaptasyon oranını yüksek tutmak amacı ile Libra’nın bugünkü değerini yarınki ve gelecekteki değerine yakın olacak şekilde tasarladık. Avrupa’da yaşayan bir tüketici bugün aldığı kahvenin fiyatının yarın ki fiyatına yakın olduğunu bileceği gibi Libra taşıyan bit tüketici de zaman içinde kurun stabil olacağını bilecek.” Farklı görüşler olsa da ana görüş Altının bir içsel değeri yani kendine özgü bir değer olduğunu kağıt paranın ise olmadığıdır. Kısaca “ Fiat (kağıt) paranın içsel değeri yoktur ve kasada duran bir varlığı temsil etmez. St. Louis FED” . Libra  ise “bir yerde bir kasada” varlıklara sahip olduğundan içsel değere sahip olduğu iddiasında. Peki bu kasanın içinde neler var? Yatırımcılar ve kullanıcılar tarafından sağlanan fiat/kağıt para düşük volatiliteli varlıklarda yani banka mevduatı ve ratingi yüksek, riski düşük ve enflasyon tehlikesi olmayan devlet tahvillerine yatırılacak. Görünen o ki buradan oluşacak gelir önce giderlerin karşılanmasında kullanılacak  geriye kalan miktar ise proje yatırımcılarına katılımları oranında temettü olarak dağıtılacak. Libra alıcıları geldiğinde rezevler büyüyecek çıkış olduğunda ise rezevler küçülecek. Bu hali ile bir para kurulu örneğin- Hong Kong misali çalışan bir sistem söz konusu. Ancak eklemek gerek Libra bir çıpa değil, az dalgalanan bir para birimi olarak dizayn edilmiş. Bu hali ile, dünya para sistemine yönelik, benim gibi paranoyalarınız yoksa, sıradan bir paraya oranla daha öne çıkabilir ve aslında teorik olarak fiattan Libra’ya bir kaymaya da neden olabilir (Bu konuda Hayek’in çalışmaları önemli bir kaynaktır). Ki büyük bir kayma aslında bugün yaşadığımız likit ve kaliteli bono sorununun artmasına neden olacak bir gelişme anlamına gelir. Ama bunu tartışmak için henüz erken. Öte yandan banka faizlerinin ve bono getirilerinin yüksek olduğu bir ortam düşünelim. Bu durumda FB ve proje ortakları bir süre sonra çok ciddi getirisi olan bir fonu ellerinde tutuyor olacak ki yine regülatörler açısından ilginç bir nokta. Nitekim FED’in bankaların fazla rezervine verdiği faiz de eleştirilen bir konu. Rezervde bulunan varlıkların “miktarı” günün sonunda ilgili merkez bankası politikalarına bağlı olduğu için Altın gibi kontrolü mümkün olmayan bir varlıktan kaynaklanan bir “içsel değer” yine söz konusu değil. Bitcoin’de sınırlı arz nedeni ile içsel değer olduğu varsayımı bu konuda piyasada daha baskın olacaktır. Deflasyonist bir yapısı olmadığı için günlük kullanım açısından ise çok daha avantajlı olabilir. Yerim sınırlı olduğundan bir sonraki sayıda devam edeceğim.