ABD, dünyada gittikçe güçlenen Çin ekonomisini tehdit olarak algılayıp, dizginleme peşinde. Amerikalılar ilk olarak, çip, yarı iletken ekipmanı ve yazılımının Çinli teknoloji devlerine ihracatını yasakladılar. Çin buna karşılık ABD’den düşük dereceli çip ithalatını engelleyerek misillemede bulundu. ABD bunun üzerine Çinli bulut sağlayıcılarına yasak koydu. Çin de, ender bulunan madenlere erişimi kısıtlayarak misillemede bulundu. Kısa süre önce ise, Beyaz Saray, ABD sermayesinin Çin teknoloji sektörüne akışını kısıtlayan bir genelge yayımladı. Amerika’nın Çin’e karşı bu tür hamleleri aslında tam bir saflık göstergesi.
Çin zaten çoktan kendi kendine yeterlilik seviyesine ulaştı. ZTE ve Huawei komponentlerinin yasaklanmasından önce, Çinli şirketler Amerikan çiplerini satın almaktan memnundular. Ancak bugün yerli üretim olan 5g çipiyle üretilen Huawei Mate 60’ın başarısı, Çin’in inovasyonu ve kendi kendine yeterliliği ayrıştırma (decoupling) riskini beraberinde getiriyor. Amerika’nın şimdi, inovasyon lideri olmasını sağlayan kritik önemdeki gelirini kaybetmesine ve aynı zamanda Çin’in mutlak surette kendisine ait tam ölçekli yarı iletken ekosistemini inşa etmesine yol açacak. Tüm bunlar da nihayetinde, Amerika’nın teknolojik ve jeopolitik ağırlığını tehdit edecek.
Tarih boyunca, Çin’in teknolojik yükselişinin önüne set çekilmesi çabaları başarısız oldu. SSCB İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra nükleer silah teknolojini gizledi. Bunun üzerine Çin 1960’lı yılların başında kendi Manhattan Projesi’ni lanse etti ve 1964 yılında ilk nükleer silahını test etti. Rusya’nın Çin karşısında nükleer üstünlüğü o gün bitti.
1993 yılında Clinton yönetimi Çin’in uydu teknolojisine erişimini kısıtlamak istedi. Bugün Çin’in uzayda 541 uydusu var ve Starlink’e rakip çıkarıyor. Aynı durum GPS için de geçerli. ABD 1999 yılında Çin’in GPS’teki verilere erişimini engellediğinde Çin kendi BeiDou GPS paralel sistemini kurdu.
Amerika’nın tek taraflı baskıcı girişimleri her zaman başarısız oldu ve ABD’nin jeopolitik ittifaklarına zarar verdi.
ABD’nin Çip ve Bilim Yasası ABD yarı iletken sektörünü sonsuza dek sübvanse edemez ve Çin’in yerini alacak başka bir küresel talep üssü de yok. Bundan dolayı, başka bir ülkenin çip üreticileri kaçınılmaz olarak bu karara uymayacaklar ve tarihte de pek çok örneği görüldüğü gibi, Çinlilere satış yapacaklar. ABD Çin’e çip ve diğer ana elementleri satmayı yasaklayarak, Çin’in ekonomik rekabette 10 yıl fark atmasına neden oldu.
Çin halen 120 ülkenin ticari ortağı, bunlar arasında Asya’nın en büyük pazarları, AB, Ortadoğu ve Güney Amerika var. Amerika’nın Çin’i bastırma obsesyonu da jeopolitik olarak yalnızlaşmasına neden oluyor.
Gelişmekte olan ülkelerde, Amerika’dan kopuş çok daha çarpıcı. Ortadoğu’da Amerika’nın on yıllardır süren zararlı serüvenleri bölge liderleri arasında gittikçe büyüyen bir tepkiye ve uzaklaşmaya neden oluyor. Nitekim Washington’un petrol fiyatlarının düşmesi için Suudi Arabistan’dan petrol üretimini artırma talebi kabul görmedi.
Suudi Arabistan, Xi Jinping’in Aralık 2022’deki ziyaretine, Biden’ın Temmuz 2023’teki ziyaretine kıyasla çok daha debdebeli bir şekilde hazırlandı.
Tıpkı Güneydoğu Asya ve Afrika’daki gibi bu bölge ülkeleri de, Amerikan ve Çin telekomünikasyon altyapısı arasında bir seçim yapmaya zorlanmak istemiyorlar. Amerikan ürünlerini zorla kabul etmektense objektif ve şeffaf kriterlere dayanan, açık ihalelerle seçimlerini yapmak istiyorlar. Nitekim Alibaba Bulut, kısa süre önce Suudi Arabistan’daki önemli bir açık ihalede Microsoft Bulut’u yenmeyi başardı.
Öte yandan, uygun fiyatlı mobil telefon ve 5G altyapısı gibi teknolojik unsurlarda da, ABD Çin’e alternatif oluşturabilecek noktada değil. Amerikan baskısının artması ise, bölgesel teknoloji eko sistemlerinin daha hızlı ayrışmasına yol açıyor. Bu da, ABD teknoloji devlerinin pazar kaybetmesiyle sonuçlanıyor.
Sonuç olarak, ayrışan teknoloji ekosistemleri yalnızca ilerlemeyi geciktirmekle kalmayıp aynı zamanda paralel gelişmelerin ve tek taraflı mevzuatların ortaya çıkmasına neden olur. Kısacası, global entegre teknoloji ekosisteminde Çin, ABD ve bütün dünya aynı zamanda kazançlı çıkacaktır. (Fortune.com)