İzaha davet düzenlemesi, Vergiye Uyumun Sağlanması Yönünden Yerinde ve Oldukça Faydalı Bir Uygulamadır. Ancak Son Günlerde, Özelde Olması Gereken Uygulamanın Genele Yayılması Yasal Zeminin Kaymasına Sebep Olmuştur.
Değerli Fortune okuyucularım, bu yazımda son dönemde “İzaha Davet” düzenlemesi kapsamında mükelleflere gönderilen izaha davet yazıları hakkındaki değerlendirmelerimi sizinle paylaşmak istiyorum. 2016 yılında yürürlüğe giren izaha davet uygulamasıyla, vergi idaresi belli konularda doğrudan vergi tarhı ve cezai işlem yapmak yerine mükelleflerden izah istemekte, böylece vergi incelemeleri dışındaki yöntemler kullanılarak mükelleflerin vergiye gönüllü uyumları teşvik edilmektedir. Vergi Denetim Kurulu, Vergi Dairesi Başkanlıkları ve Defterdarlıklar bünyesinde oluşturulan İzaha Davet Komisyonları, kamu kurumları başta olmak üzere, odalar, meslek kuruluşları, banka ve benzeri finans kurumları, Tapu ve PTT gibi birçok kurumdan mükelleflerin yapmış oldukları işlemlere ilişkin alınan bilgileri değerlendirilmekte, bu değerlendirme sonucunda vergi kayıp ve kaçağı olduğuna dair emarelerin bulunduğuna dair bir ön tespitin yapılması halinde, mükelleften 30 gün içerisinde, söz konusu tespitlere ilişkin gerekli açıklamanın yapılması istenmektedir.
Yapılan izahatın uygun görülmesi halinde, komisyon tarafından herhangi bir işlem yapılmamaktadır. Ancak, izahatın yetersiz bulunması veya verilen izahatın ziyaa uğramış olabilecek vergi tutarını doğrular nitelikte olması halinde, mükelleften izahın yapıldığı tarihten itibaren 30 gün içerisinde hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya hatalı beyanların tamamlanması veya düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin ödenmesi talep edilmektedir. Mükellefin bu hususları yerine getirmesi halinde, vergi tarhiyatı ve yüzde 20 oranında vergi ziyaı cezası kesilmekte, ayrıca gecikme zammı oranında izah zammı talep edilmektedir. Söz konusu düzeltme ve beyan tamamlama işlemlerinin yerine getirmemesi halinde ise, ilgili dönem, vergi incelemesine veya takdire sevk edilmektedir. Ancak son dönemde izaha davet uygulaması, mükellef bazlı izahat yerine, daha çok mükelleflerin genelini kapsayan bir uygulamaya dönüşmüş bulunuyor.
Örneğin bu yılın ilk çeyreğinde, 2022 ve 2023 yıllarında kurumlar vergisi beyannamelerinde istisna ve indirim uygulamış olan firmaların büyük bir kısmına, bu istisna ve indirimler ile ilgili, izaha davet yazıları gönderilmiştir. Hemen akabinde, 2023 ve 2024 yılı enflasyon düzeltmesi ile ilgili izahat talepleri mükelleflere tebliğ edilmiştir. Mükelleflerin söz konusu izaha davet, YMM konuları ile ilgili yaptıkları yazılı açıklamaların önemli bir kısmının vergi idaresi tarafından kabul edilmeyip incelemeye sevk edilmesi, izaha davet müessesesinin işlevini sorgular hale getirmektedir. Yine bu yıl içinde, 2023 ve 2024 yıllarında gelir vergisi beyannamesi vermemiş veya beyanname vermekle birlikte gelir beyanı ile harcama düzeyi uyumsuz görülen 10.000 civarında şirket ortağı izaha davet edilmiştir.
Gelir Vergisi Kanunu’nda yer alan yedi gelir unsuru ile ilgili somut bir tespit yapılmadan, sadece harcama ve banka hareketlerinden yola çıkarak mükelleflere “Nereden Buldun” yaklaşımıyla izaha davet müessesesinin uygulanması, yasal zeminin dışına çıkılması anlamına gelmektedir. Mali İdarenin konuyu yasal mevzuat çerçevesinde yeniden ele alması ve muhtemel uyuşmazlıkların, ortaya çıkmadan, önlenmesinin faydalı olacağı kanaatindeyim.