Normal hayata dönüşün zaman alacağı anlaşılınca ekonomilerdeki büyüme beklentileri aşağı revize edildi.
Zeynep Aktaş
Geçen yıl bu zamanlarda COVID-19’un piyasaları ne boyutta etkileyeceği belirsizliği yaşanıyordu. Geldiğimiz aşamada ise ekonomilerin oluşan daralmadan nasıl çıkış yaşa- yacağı tartışılıyor. Pandemi piyasalarda çok büyük güvensizlik yarattı. Bir adım sonrasını göremeyen firmalar yatırımları durdururken genel olarak dünyada artan bir işsizlik söz konusu. Uzun süre çalışma hayatından ayrı kalınması çalışanları iş gücünden düşürdü. Eski Fed Başkanı Ben Bernanke, COVID-19 etkisinin güçlü hissedildiği temmuz ayında yaptığı değerlendirmede endişelerini dile getiriyordu. Bernanke değerlendirmesinde, pandeminin neden olduğu hızlı ve şiddetli resesyona karşı kamu ve özel sektör tarafından alınan önlemlerin, ekonomi ve kamu sağlığı üzerinde yıllarca sürecek etkilerinin ancak gelecek aylarda ortaya çıkacağını, söylüyordu. Dünya genelindeki gelişmelere ve aşılama hızına bakıldığında içinde bulunduğumuz sürecin kısa zaman diliminde geride kalmayacağı görülüyor. Bu durum temkinli bir iyimserliği daha makul kılmakta.
PANDEMIDE KIRILIM VE AŞILAMA ETKISI
Hiç şüphe yok ki bir yılı aşkın süredir devam eden COVID-19 salgını ile ilgili en önemli gelişme salgını kontrol altına alacak aşılamanın başlamasıdır. Kasım ayında Pfizer & BionTech’in ardından da Sinovac firmasının aşı çalışmalarıyla ilgili faz çalış- malarını tamamladıklarını açıklaması aynı zamanda tünelin sonundaki ışığın görülmesine imkân tanıdı. Bu durum hem fiyat hareketleri üzerinde hem de ekonomilerin önünü görebilmeleri açısından önemli bir eşiğin aşılmasını sağladı. İngiltere’de virüs mutasyona uğrasa da aşılama programında bir değişim söz konusu değil. Mevcut aşının mutasyo- na cevap verebilecek şekilde geliştirilmeye müsait olduğu yönünde- ki değerlendirmeler umutların güçlenmesine olanak veriyor.
BÜYÜME ORANLARI VE BEKLENTILER
Pandemi sonrası ekonomilerin büyüme oranları etkilenecek. Türkiye ekonomisine yönelik yüzde 5 büyüme beklentisi mevcutken pandemi sonrası bu beklentinin yüzde 2-3 bandına çekildiğini görüyoruz. JP Morgan, Türkiye ekonomisi için 2021 büyüme beklentisini yüz- de 3,6’dan yüzde 3,0’e çekti. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings Direktörü Douglas Winslow, aşılamaların yapılması ve kısıtlamaların azaltılmasıyla birlikte Türkiye ekonomi- sinin özellikle yılın ikinci yarısından sonra hız kazanacağını bununla birlikte büyümenin 2021 yılında yüzde 3,5 seviyesinde olmasının beklendiğini belirtti. Dünya bankası yatırım ve kredi kuruluşları gibi olumsuz olmasa da onun da Türkiye’nin büyüme beklentisini düşür- düğünü görüyoruz. Dünya Bankası 2021 Türkiye büyüme beklenti- sini yüzde 5’ten yüzde 4,5’e indirdi. Deniz Yatırım ise 2021 yılında Türkiye ekonomisinin yüzde 4 seviyesinde büyüme gerçekleştirmesini ve turizmde toparlanmanın hız kazanmasını bekliyor.
HIZMET VE IMALAT SEKTÖRÜNDE KALICI ETKI
Hizmet ve imalat sektöründe arz ve talep tarafında COVID-19 salgı- nının ciddi etkisi görülecek. Hizmet sektöründe duran ekonomilerin yeniden hayata geçmesi zaman alacak. Etkin bir aşılama ile hayat normalleşecek ancak bunun zaman alacağını görüyoruz. Önümüzde- ki 6-7 ayda ancak bu aşılama süreci devam edecek. Gelişmekte olan ülkelerde bunun gerçekleşmesi bir yılı da alabilir. Restoranların, otellerin yeniden tam kapasite ile çalışabilmesi hafızalardan COVID etkisinin silinmesi ile olacaktır. Bunun yaşanması da zaman alacak.
GLOBAL OLARAK TOPARLANMA ZAMAN ALACAK
Gelişmiş ülkelerde aşılanmalar daha kolay sağlanırken gelişmekte olan ülkeler aynı hızda bu aşılamayı gerçekleştiremeyecek. Bu süreçte gelişmekte olan ülkelerde aşılamanın zaman alması ticaret bağlantısı olan gelişmiş ülkeler ile gelişmekte olan ülkeler arasında zorlu bir sürecin yaşanmasını gündeme getirecek. Aşının gelişmekte olan ülkelerde tam olarak dağılımının sağlanmasıyla ancak ekonomilerin normale geçişi söz konusu olabilecek.