Pandemi ve seçimlerin Türkiye-ABD ilişkisine etkisini, iki ülke arasındaki ticaret hacmini, Türkiye’deki yatırım iklimini, ABD’li firmaların yatırım konusunda öncelik verdiği sektörleri ve daha birçok konuyu Amerikan Şirketler Derneği (AmCham) Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Tankut Turnaoğlu fortuneturkey.com‘a anlattı.
AmCham olarak çalışmalarınızdan, bahseder misiniz? Pandemi faaliyetlerinizi nasıl etkiledi?
AmCham Türkiye olarak ülkemizde faaliyet gösteren 110’u aşkın Amerikan şirketini temsil ediyoruz. Ana hedefimiz: “Ülkemizi global pazarlara taşıyan bir güç olmak”. Derneğimiz bu gücünü üç ana kaynaktan alıyor; yatırım, iş gücü ve ihracata yaptığı katkı, dünya standartlarında yeteneklerin geliştirilmesi ve kurumsal yönetişimin gelişimine katkıda bulunulması ve yerel iş ortaklarının küresel değer zincirleri ile buluşturulması. Türkiye ve ABD arasındaki ikili ticaret ve yatırımların geliştirilmesi amacıyla köprü görevi gören derneğimize üye Amerikan şirketlerinin ülkemizde toplam 50 milyar doların üzerinde yatırımı ve 100 bine yakın istihdamı bulunuyor.
ABD’deki gelişmeleri de yakından takip ediyoruz. COVID-19 döneminde iki ülkenin artan iletişimi memnuniyet verici seviyede oldu. ABD ve Türkiye ekonomik olarak ve iş dünyası açısından sağlam stratejik ortaklıklar kurmayı sürdürdü. Türkiye ve ABD arasındaki ticaret hacminin 100 milyar dolara çıkarılmasına yönelik hedef, her iki taraf için ticaret fırsatlarını gözden geçirmek için bir motivasyon yarattı. Özellikle kişisel sağlık ekipmanları (PPE) konusunda Türkiye’den ABD’ye ihracat ve Türkiye’deki pandemi hastanelerine çok kısa sürelerde yerleştirilen Amerikan sağlık ekipmanları bu dönemde önemli gelişmelerdi.
Üyelerimiz, COVID-19’la mücadeleye destek kapsamında hem ülkemizde hem de globalde birçok farklı uygulamayı faaliyete geçirdiler. Üyelerimizin Türkiye’de yaptığı katkıların nakdi değeri 50 milyon TL’yi aştı. Türkiye ve ABD arasındaki ikili ekonomik ve ticari ilişkilere baktığımızda, bu alanda hayata geçirebileceğimiz çok daha güçlü bir potansiyel olduğunu görüyoruz. ABD, Türkiye’nin en önemli ihraç pazarları arasında yer alıyor. Biz de AmCham Türkiye olarak yeni iş birlikleri kurulmasına ve mevcut ilişkilerin güçlendirilmesine katkı sağlamayı sürdürüyoruz. Türk KOBİ’leri ve Start-up’larının, küresel tedarik zincirine entegrasyonu için farklı projeler üzerinde de çalışıyoruz.
Türkiye ile ABD arasındaki ticaret hacmi, Türkiye’deki yatırım iklimi, ABD’den Türkiye’ye yatırım yapan güncel firma sayısı ve yatırım tutarları hakkında bilgi verebilir misiniz? ABD’li firmalar yatırım konusunda ağırlıklı olarak hangi sektörlere yönelmiş durumda?
Türkiye’nin ABD’ye ihracatının genel olarak artış eğiliminde olduğunu görüyoruz. Türkiye’nin 2019 yılında ABD’ye toplam ihracatı yaklaşık 9 milyar dolar, ABD’den ithalatı ise 12 milyar dolar olarak gerçekleşti. İki ülke arasındaki dış ticaret hacmi ise 21 milyar doları geçti. Türkiye’nin ABD’ye ihracatı 2009 yılında 3 milyar doların biraz üzerindeydi. Dolayısıyla son 10 yılda Türkiye’nin ABD’ye ihracatını üç kat artığını söyleyebiliriz.
Pandemiye rağmen, 2020 ilk 11 ayında ticaret hacmi, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 4 artış gösterdi. Toplam ithalattaki artışta en fazla etki fasıl sivil hava taşıtları (900 milyon dolar artışla 1,3 milyar dolar) ve sıvılaştırılmış doğalgaz ithalatı (195 milyon dolar artışla 291 milyon dolar) kaynaklı gerçekleşti. Kişisel sağlık ekipmanları (PPE) dahil tekstil ve konfeksiyon ürünleri Türkiye’nin ABD’ye olan ihracatının artışında önemli role sahip oldu.
Dönemin ABD Ticaret Bakanı Wilbur Ross, 2019’da gerçekleştirdiği beş günlük Türkiye seyahatinde ilk teması AmCham ile gerçekleştirdi. Bu toplantıda 100 milyar dolar ticaret hedefine yönelik üç önerimiz şu şekilde oldu: Türkiye’de yatırımları olan ABD şirketlerinin bu hedefe ulaşmak için sağlık, havacılık, enerji ve kimyasallar gibi sektörlerde yatırım ortamında beklentilerini anlamak; Türk firmalarının üretim ve ihracat ölçeklerini ABD pazarına uyumlu bir konsolidasyona yönlendirmek; iki ülke Ticaret Bakanlıklarının koordinasyonunda bir takip mekanizması kurmak.
2021 yılında bu kapsamda ABD’ye olan ihracat açısından, COVID-19 etkilerinin ortadan kalkması sonrasında yaşanabilecek keskin talep artışının karşılanması noktasında, şirketlerin stok yatırımlarını kontrollü artırmalarının ve ön bağlantılar oluşturmaya çaba göstermelerinin önemli olabileceğini düşünüyoruz.
Yatırım anlamında sağlık, teknoloji, enerji, imalat ilk sayılabilecek sektörler arasında. Enerji konusunda Türkiye’nin bölgedeki kritik rolü ile Shale Gas / Kaya Gazı ve LNG’deki iş birlikleri hız kazandırmış durumda. Bu aşama ABD’de Türk firmalarının yapmış olduğu boru üretimi yatırımları ve Türkiye’deki LNG ithalatındaki gelişmeler olumlu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre; 2019 yılında ABD’den Türkiye’ye 340 Milyon USD’lik doğrudan yabancı yatırım çekti. Son 17 yılda Türkiye’ye gelen yatırımlarda ABD 2. sırada. Önce çıkan sektörler ise şu şekilde:
– Finans: 34%
– İmalat: 24%
– Enerji: 12%
– Bilgi, İletişim, Teknoloji Hizmetleri: 8%
Pandemi ve ABD seçimleri, Türkiye-ABD ilişkilerine nasıl yansıdı? Süreçle ilgili Türkiye-ABD ilişkilerinin geleceğini nasıl değerlendiriyorsunuz?
ABD şirketleri, Türkiye’de ticari faaliyetlerini sürdürmeye ve iki ülke arasında karşılıklı olarak mutabık kalınan 100 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefine katkıda bulunmaya devam edecek. Türkiye dünya genelinde az sayıda ülkenin sahip olduğu bir potansiyele sahip. Türkiye’nin beş avantajlı özelliğini şu şekilde sıralayabiliriz; genç, istekli iş gücü, üretim ve yönetim merkezi olmak için stratejik konum, gelişmiş girişimcilik kültürü, çevik ve uyumlu yaklaşım, güçlü ve gelişmiş üretim kabiliyetleri ile KOBİ’ler.
Ülkemizde bulunan Amerikan şirketlerinin bir bölümü Türkiye’yi bölgesel bir merkez olarak konumlandırıyor. Yaklaşık 20 üyemiz Türkiye’den 80’e yakın ülkeyi yönetiyor. Türkiye’de bölgesel merkezi bulunan üyelerimiz arasında, sağlıktan otomotive, hızlı tüketim mallarından endüstriyel üretime kadar farklı alanda faaliyet gösteren şirketler var. Yönetim, üretim, Ar-Ge, hizmetler başlıca bölgesel merkez modelleri.
Türkiye’nin öne çıkması için önerilerimizi ise şu şekilde sıralayabiliriz; otomasyon, dijital dönüşüm içeren yatırımlara – terzi usulü- özel teşvikler tasarlanması, bölgedeki ticareti destekleyen serbest ve tercihli ticaret anlaşmaları yapılması, OECD ve DTÖ gibi uluslararası kuruluşların çizdiği global iş ortamı ile uyumlu vergi ve iş ortamına yönelik hukuki alt yapının korunması.
AmChamPion Ödülleri’nin amacı nedir?
Geçtiğimiz yıl hayata geçirdiğimiz “I AmChamPion Ödülleri” ile Türkiye-ABD ekonomik ilişkilerinin gelişmesine katkıda bulunan şirketler ve projeleri kamuoyu ve iş dünyası nezdinde onurlandırmayı hedefledik. Bu sayede yeni yatırımları da teşvik etmeyi amaçladık. Geçtiğimiz yıl programın ilk senesinde, Türkiye-ABD ikili ticaret ve yatırımına katkıda bulunan şirketleri yedi kategoride ödüllendirmiştik. Bu kategoriler arasında yatırım, istihdam, bölgesel merkez, ihracat gibi alanlar bulunuyordu.
Bu sene kategorilerimizi beş önceliğimiz doğrultusunda geliştirdik. Küresel değer zinciri, çeşitlilik ve kapsayıcılık, dijital transformasyon ve COVID-19 ile mücadele gibi yeni alanları da kapsayacak şekilde kategorilerimizi tekrar tasarladık. Hem Türk hem de Amerikan şirketlerini kapsayan yeni kategorilerimiz ile daha geniş bir kitleye ulaşmayı hedefledik. Yapılan başvurular, konusunda uzman jüri üyeleri tarafından değerlendirildi. “I AmChamPion” Ödülleri Kazanan Şirketler:
Türk Şirketlerinin Ödüllendirildiği Kategoriler: İhracat Ödülü: TUSAŞ Motor Sanayii – TEI, Dijital Dönüşüm Ödülü: TUSAŞ Motor Sanayii – TEI, Türk Start-up Şirketi: Faladdin, Kadın Yönetici İstihdamı Ödülü: Abdi İbrahim İlaç
Amerikan Şirketlerinin Ödüllendirildiği Kategoriler: COVID-19 Destek Projesi: GE Healthcare,Çeşitlilik ve Kapsayıcılık Projesi: Citibank, İnovasyon Ödülü: MSD, Global Türkler Ödülü: Nielsen, Yatırım Ödülü: Gilead Sciences, Bölgesel Merkez Ödülü: Ford Otosan, Küresel Tedarik Zinciri Ödülü: Boeing, Öz Yeterliliğe Katkı Ödülü: Ford Otosan, Onur Ödülü: Citi EMEA Bölgesi Çok Uluslu Şirketler Başkanı Serra Akçaoğlu.