Orta Vadeli Program nedir? Bir ülkenin ileriye dönük ekonomideki yol haritasıdır. Açıklanan programı işadamı okur, ekonomist okur, gazeteci okur ve ülke ekonomisinin yol haritasını buradan çıkarır. Peki ya sıradan insanlar. Ekonominin karmaşık dilini çözemeyenler?
Onlar için durum biraz karışık. Türkiye’de OVP hedeflerine ne kadar uyuluyor, hedefler ne kadar tutturuluyor bu tartışılır ancak Ali Babacan’ın ilk olarak hazırlattığı ve en azından belli bir vadede ülke ekonomisinin yol haritasını görmemizi sağlayan bir niyet beyanı olması açısından önemli. Sıradan bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının başına (Ekonomik olarak) neler gelebileceğini, devletimizin bizim için neler planladığını OVP’den çıkarabilirsiniz.
Biz de dilimiz döndüğünce, olabildiğince Türkçeleştirip herkesin anlayabileceği dilden OVP’nin gösterdiği yolda sıradan vatandaşın 2018 sonuna kadar geleceğini anlatacağız.
1-GELİRİMİZ ARTMAYACAK
Bir kere geliriniz dolar bazında artmayacak. Yerimizde sayacağız. Bunu biz söylemiyoruz. OVP’de böyle öngörülüyor.
Devletimiz bu yıl her nedense milli geliri satın alma gücü paritesi ile açıklamaya karar verdi. Seçim meydanlarında ‘Kişi başı milli geliri 2 bin dolardan 10 bin dolara çıkardık’ cümlesini hatırlarsınız. Bu söz kulaklarınızda çınlıyordur. İşte oradaki 10 bin dolar, toplam milli gelirin nüfusa bölünerek bulunduğu dolar bazında kişi başına milli gelir rakamı. Bugüne kadar övünülen rakamdı ama nedense devletimiz artık bu rakamı baz almayacak.
Devletimizin neden bu değişikliği gittiği konusuna girmeyeceğiz. Bu konuda Hürriyet Gazetesi yazarı Uğur Gürses’in yazısını ilgilenenlere tavsiye ederiz.
Allahtan matematiğimiz fena değil de eski hesabı OVP’den yapabiliyoruz. Nitekim bu hesaplar birçok gazete haberi ve köşe yazısında yapıldı. Biz burada yine Uğur Gürses’in yazısında kullandığı tabloyu (kendisinden izin alarak) kullanıyoruz.
Tablodan da göreceğiniz gibi Türkiye’nin 2014 yılında 10.322 dolar olan milli geliri, 2018 sonuna gelindiğinde ancak 9,878 dolar seviyesini bulabilecek. Üstelik. 2016 sonunda bu rakam 8,742 dolara düşecek. Bunlar devletin resmi tahminleri. En başa dönersek, gelirimiz reel olarak artmıyor.
2-RANT VERGİSİ OVP’DEN ÇIKARILDI BİLGİNİZ OLSUN!
Benim gözüme çarpan en önemli konulardan biri Ali Babacan’ın bir önceki OVP’ye koyduğu ve bu konuda ısrarcı olduğu (hatta, inşaat sektörünün tepkisini çektiği) Rant Vergisi bu yılki OVP’den çıkarılması. Sayın Başbakan Ahmet Davutoğlu düzenlemeyi bu yılın Ocak ayında kamuoyuna duyurmuştu. Ancak yasa bir türlü çıkamadı, seçim sonrasına kaldı. Sonrası malum artık gündemde bile değil. Peki önceki OVP’de (İlgisine; 2014 OVP madde 148) devletimiz ne diyordu:
“İmar planı değişiklikleri ve kamu yatırımları sonucunda oluşacak gayrimenkul değer artışlarından kamunun pay almasını ve gayrimenkullerde değer artışına yol açacak bazı kamu yatırımlarına yararlanıcıların katkıda bulunmasını sağlayacak bir sistem geliştirilecektir. “
Kamuoyunda ‘Rant Vergisi’ olarak bilinen bu madde bir önceki OVP’ye vardı. Rant vergisi toplumdaki gelir dağılımı adaletsizliği, bölüşüm problemi adına ne derseniz deyin sorunun çözümüne basit ama umut verici bir bir katkı sağlayabilirdi. Ancak anlaşılan o ki inşaata dayalı büyüme önümüzdeki dönemde de sürecek ve sektörün dokunulmazlığı kalkmayacak.
Tabi, orta sınıfın borç nedeniyle pek ev alacak hali kalmadı. Devletimiz de sektörü ayakta tutabilmek için yabancılara ev satışını artırmak istiyor. Nitekim bunun işaretlerini dün Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi’nin konuşmalarından anlayabiliyoruz. Ne diyor Zeybekçi ‘Konutun döviz kazandırıcı gelirler kategorisine alınması kadar da doğru bir istek olmaz. Yabancıya ev satışını yüzde 100 mal ihracatı gibi sayılması imkansız ama getirebildiğimiz yere kadar getirmeliyiz”
Zeybekçi Rant Vergisi hakkında da fikrini beyan ediyor. Diyor ki; “Babacan küresel krizlerin sebeplerinden biri olan şişen balona karşı uyarıda bulundu. İnşaat sektörü büyüyecek, bunun önüne geçilemez. ‘Daha çok konut yapılmasın’ diye bir politika olamaz. Devlet olarak bizi ilgilendiren kısmı çevresel hassasiyetler ve kayıt dışı ekonomi. Sağlıklı, sürdürülebilir bir koruma için yapsak yapsak çok aşırı ranta dayanan, vahşi kapitalizmi engelleyici tedbirler alabiliriz”
Sayın Bakan diyor da, Vahşi Kapitalizmi engelleyici Rant Vergisi maddesinin Orta Vadeli Program’dan çıkarıldığından haberi yok galiba.
Peki siz, sıradan biri olarak, bütün bu olanlardan ne mesaj almalısınız?
Paranız varsa! Veya bugüne kadar hala borçlanmamışsanız! Ev alın, bakın İstanbul’a yeni metro hatları geliyor, yabancı talebi bekleniyor, evin değeri artar rant elde edersin ve bu ranta vergi gelmeyecek. OVP’nin söylediği bu.
3-DOLAYLI VERGİYE DEVAM; GELİR VERGİSİNİ ARTIRMAYA YÖNELİK MADDE DE OVP’DEN ÇIKARILDI!
Devletimiz tüketime bağlı büyüme modelinden bir türlü vazgeçemiyor. Aslında artık vazgeçmesi de zor. Nitekim OVP’de önümüzdeki dönemde ihracatın büyümeye katkısı negatif gözüküyor.
Buna karşın geçen yıl OVP’de olan ve dolaysız bir başka deyişle kişi açısından ‘gelir vergisi’ tahsilatını artırmaya yönelik bir niyet beyanı (Meraklısına 2014 OVP madde 135) yer almıştı. Bilin bakalım bu yıl ne oldu. Bu madde de OVP’den çıkarıldı. Demek ki devletimiz en iyimser tahminle, tüketimdeki aşırı büyümenin önüne geçecek önemler almayacak ve gelir kaybına uğramayacak. O zaman gelir vergisini arttırmaya gerek de yok. Peki neydi o madde:
“Dolaylı-dolaysız vergi dağılımını daha dengeli kılmak, kaynakları üretken alanlara yönlendirmek ve tüketimin aşırı büyümesinin önüne geçilmesi sürecinde ortaya çıkacak gelir kaybını telafi etmek amacıyla doğrudan vergi tahsilatını artıracak önlemler alınacaktır”
Şimdi sıradan vatandaş buradan ne anlamalı? Bence şunu anlamalı;
“Ben bütçenin gelir tarafını yine dolaysız vergilerle finanse etmeyi sürdüreceğim. Gelir vergisi tahsilatı konusunda bugüne kadar ne yaptıysam bundan sonra da onu yapmaya devam edeceğim ekstra çaba göstermeyeceğim. Gelir dağılım adaletsizliğine neden olan bu dolaysız vergi konusundan vazgeçmeyeceğim. Zenginleşen, zenginleşssin vergi de ödemesin önemli değil, yeter ki ekonomi büyüsün.”
4-İŞSİZLİKTE AZALMA YOK, İHRACATIN KATKISI YOK
İşin sıkıcı kısmına gelelim. Devletimiz 2018 yılına kadar ihracatın büyüme üzerine net katkısını negatif kabul ediyor. Türkçesi, ihracattan büyümeye katkı yok. Şu meşhur ‘ihracata dayalı büyüme’ modeli anladığımız kadarıyla 2018 yılına kadar pek işlemeyecek. Dünya ve bölgesel konjonktür de buna izin vermiyor.
Peki devletimiz vatandaşının ne kadar tüketeceğini öngörüyor? Devletimizin özel tüketimin aşağı yukarı ülkenin büyüme rakamları seviyesinde kalmasını öngörüyor. Yani tükettirme konusunda pek geri adım atmıyor.
Tasarruflarımızın milli gelire oranında ise çok büyük bir sıçrama öngörmüyor. Toplam milli gelirin durumu göz önüne alındığında ise neredeyse aynı kalacak gibi.
Bu arada 2018 yılına kadar işsizlik oranında düşüş olmayacak. Hatta devletimiz diyor ki, 2018 yılına kadar işsizlik yüzde 10’un üzerinde kalacak. 2018 yılında da yüzde 9,9’a inecek!
Bu sıkıcı rakamların özeti şu; vatandaş gücü ne kadar yetiyorsa, tüketmeye devam edecek, tasarruf edemeyecek, devletimiz dolaylı vergi yoluyla gelir elde edip mali disiplini sürdürecek.
5-DOLAR 2016’DA YÜZDE 13,2 ARTACAK
Doların seyri konusunda OVP tahminleri net. 2016 yılında doların TL karşısında yüzde 13,2 artması öngörülüyor. 2016 enflasyon tahminin yüzde 6,8 olduğu düşünülürse devletimiz dolar alanın reel olarak ciddi kazançlı çıkacağını söylüyor. Gerçi 2017’de doların yüzde 5,2 ve 2018’de de sadece yüzde 1.57 artması öngörülüyor ancak özellikle 2017 ve 2018 tahminleri pek tatmin edici bulunmadı.
Dikkat ederseniz, enflasyon ile ilgili tahminlere pek yer vermedik. Çünkü, Merkez bankamızın enflasyon hedeflemesi konusundaki başarısı! ortada. Tahminleri pek tutturamıyor.
Ama şu noktanın altını çizelim. OVP’de sırasıyla 2016-2018 yılları arasında Tüketici Fiyatlarının yüzde 6,8, 5,5 ve yüzde 5 yükselmesi öngörülüyor. Ancak, devletimiz OVP’de gıda fiyatlarının aynı dönemde yıllık yüzde 8 artacağı öngörüsünde bulunuyor. Türkçezi, karnınızı her yıl yüzde 8 daha pahalıya doyuracaksınız.
Bu arada, yağmur yağar, sel olur, kuraklık olur bu rakam daha da yükselebilir. Bunun Türkçesi, tarım konusunda sizi rahatlacak aracılık maliyetlerini azaltacak yeni uygulamalar pek gündemde yok gibi.
Açıklanan OVP’de bizim gözümüze çarpan vatandaş açısından önemli noktalar böyle. Gerçi önümüzde seçim var ve yeni kurulacak hükümet bu OVP’ye sadık kalır mı bilinmez. Ama elimizdeki mevcut veriye göre, sıradan bir aile için 2018’e kadar mevcut durumda pek değişim umudu göremedik. Yine de aşağıda linki var. Siz de bir bakın atladığımız şeyler olabilir, gardınızı ona göre alın.