ABD Başkanı Barack Obama, İran ile P5+1 ülkeleri arasında İsviçre’nin Lozan kentinde yapılan nükleer müzakerelerde uzlaşıya varılmasının ardından Beyaz Saray’da medya mensuplarına açıklama yaptı.
Müttefik ve ortaklarıyla ABD’nin, İran’ın nükleer programı üzerinde “tarihi uzlaşıya” vardığını belirten Obama, anlaşmanın tamamen uygulanması halinde İran’ın nükleer silah elde etmesinin önleneceğini bildirdi.
Diplomatik çabalar sonucu P5+1 ülkelerinin de kendileriyle bir araya gelerek hareket ettiklerini anlatan Obama, bir yıldan daha uzun bir süre önce İran’ın nükleer programındaki ilerlemeyi durduran ve önemli noktaları tesirsiz hale getiren bugünkü çerçeve anlaşması için ilk adımı attıklarını söyledi.
Obama, o dönemde İran’ın aldatıcı adımlar atabileceği ve dolayısıyla çerçeve anlaşmanın başarısızlıkla sonuçlanabileceğine yönelik eleştirilerin bulunduğunu bildirerek şunları kaydetti:
“Bunun yerine, planlandığı gibi (çerçeve anlaşma) tam olarak başarılı oldu. İran, tüm sorumluluklarını yerine getirdi. Bugün, aylarca süren zorlu diplomasinin ardından, bu anlaşma için çerçeveyi belirledik. Bu iyi bir anlaşma, tüm çekirdek konuları ele alan bir anlaşma.”
İran’ın, tarihteki, en güçlü ve izne gerek duyulmadan yürütülen teftişleri ve şeffaflığı kabul ettiğini ifade eden Obama, “Dolayısıyla bu anlaşma güvene dayalı değil, anlaşma daha önce eşi görülmemiş bir teyide dayalı” diye konuştu.
Obama, anlaşmayla İran’ın plütonyum kullanarak bomba elde edemeyeceğini, Arak’taki ana reaktörün dağıtılacağını ve değiştirileceğini, İran’ın yeni ağır su reaktörü inşa etmeyeceğini ve var olan reaktörlerinden de yeniden yakıt üretmeyeceğini belirtti.
Obama, “İran en az önümüzdeki 10 yıl gelişmiş santrifüjleriyle uranyum zenginleştirmeyecek. İran, Fordow tesislerinde artık uranyum zenginleştirmeyecek. İran’ın zenginleştirilmiş uranyum stoklarının büyük çoğunluğu nötr hale getirilecek” diye konuştu.
Diğer taraftan ABD tarafının durumu “anlaşma” olarak nitelendirmek istediğini anlatan diplomatik kaynaklar, İran tarafının ise kamuoyuna yapılacak duyuruyu “ortak açıklama ya da mutabakat” şeklinde adlandırmak istediğini belirtti.
Diplomatik kaynaklar, Batı ülkeleri ve İran arasında, basın toplantısında uzlaşmanın hangi ayrıntılarının açıklanması gerektiği konusunda da kısmi görüş ayrılıkları yaşandığını, özellikle ABD tarafının olabildiğince fazla detayın duyurulmasından yana olduğunu kaydetti.
Ruhani: Çözüme ulaşıldı
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ülkesi ile 5+1 ülkeleri arasında yürütülen nükleer müzakerelerde ortak hareket planının ana parametreleri konusunda çözüme ulaşıldığını ve taslak çalışmalarının en kısa zamanda tamamlanacağını belirtti.
Ruhani, İsviçre’nin Lozan kentinde bir haftadır devam eden müzakerelerde gelinen son aşama ile ilgili sosyal paylaşım sitesi Twitter’daki hesabından yaptığı açıklamada, “Ana parametreler konusunda çözüme ulaşıldı. Taslak çalışmaları en kısa zamanda başlayacak ve 30 Haziran’a kadar tamamlanacak” ifadesini kullandı.
Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, İran ile 5+1 ülkeleri arasında yürütülen nükleer müzakerelerde ortak bir bildiri yayımlama kararı aldıklarını ve ortak hareket planının yazımına başlayacaklarını açıklamıştı.
İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif de twitter hesabından, “Çözüm bulundu. Taslak üzerinde çalışmaya hazırız” diye yazdı.
“İyi haberler var”
Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, twitter hesabından, Zarif ile basına açıklama yapacaklarını ve “iyi haberleri” olduğunu yazdı.
Mogherini, İran ile 5+1 ülkeleri arasında yürütülen nükleer müzakerelerde ortak bir bildiri yayımlama kararı aldıklarını ve ortak hareket planının yazımına başlayacaklarını söyledi.
İran ile müzakere eden 5+1 ülkeleri, varılması hedeflenen anlaşma için İran’ın nükleer çalışmalarını öncelikle 10 yıl durdurmasını, sonraki 5 yıl için ise İran’ın nükleer çalışmaları üzerindeki kısıtlamaların aşamalı olarak kaldırılmasını istiyor. Ancak İran 10 yılın tartışılabileceğini, sonrasında nükleer program üzerindeki bütün kısıtlamaların kaldırılmasını talep ediyor.
Görüşmelerdeki diğer görüş ayrılığı ise Batı’nın İran’a yönelik yaptırımları kaldırmak yerine askıya almak istemesi. Batı, İran’ın varılacak anlaşmaya uymaması ihtimali gerekçesiyle BM yaptırımlarının kaldırılmasını değil, askıya alınması gerektiğini savunuyor. İran ise uygulanan tüm yaptırımların kaldırılması gerektiğini belirtiyor.Varılması hedeflenen ortak anlaşmayla tarafların üç ay daha görüşmelere yeni bir aşamada devam etmesi bekleniyor. İran’ın nükleer kapasitesiyle ilgili nihai anlaşma için belirlenen takvimde son tarih ise 1 Temmuz.
İran’ın 58 yıllık nükleer serüveni
