Gayrimenkulde Gelişen Trendler Avrupa 2021 raporuna göre, gayrimenkul sektörü hâlâ düşük veya negatif faiz oranlarında bile makul getiri elde edilebilecek yatırım alanlarından biri olarak görülüyor. Yatırım ve geliştirme potansiyeli açısından Avrupa kentleri sıralamasında ise Berlin ilk sırada yer alıyor.
Avrupa genelinde yaklaşık 1.000 üst düzey sektör temsilcisinin katıldığı ve PwC ve Urban Land Institute (ULI)’ın gayrimenkul sektörünü farklı boyutları ile ele alan araştırması Gayrimenkulde Gelişen Trendler Avrupa 2021 raporuna göre, pandemi sebebiyle başta kira ödemelerinde yaşanan sorunlar ve yaygın belirsizlikten en çok etkilenen gayrimenkul alanları perakende ve ofis olacak. Bu durum yatırımcıların ve kiracıların operasyonel risklerini daha ayrıntılı şekilde değerlendirmelerine, gayrimenkul yöneticilerinin ise getirileri güvence altına almak için nispeten daha güçlü oldukları segmentlere odaklanmalarına sebep oluyor.
Pandeminin global fon kaynaklarının dağıtımında meydana getireceği değişiklikle birlikte sektöre yönelik sermaye akışının yine de daha çok yerel ve Avrupa kaynaklı olacağı düşünülüyor. Katılımcıların çoğu halen Asya sermayesinin Avrupa’ya daha fazla yöneleceğini beklemesine rağmen, satın alma işleminden önce yatırımcıların gayrimenkulü fiziksel olarak görme imkanının ortadan kalkmış olmasının geçmiş yıllara oranla bu sermaye akışında düşüş beklenmesine de sebep oluyor. COVID-19’un etkisiyle dünyada dijitalleşmenin hızlanması ile kendini gösteren “dijital değişim” de yatırımcıların sektör tercihlerini etkiliyor ve lojistik, veri ve iletişim merkezleri gibi alanlar yüksek potansiyelleri ile öne çıkıyor. Yaşam bilimleri ve sağlık alanları popülerlik kazanırken, “konut” yatırımcıların listesinde üst sıralarda yer almaya devam ediyor.
Gayrimenkul yöneticileri genel görünüm ile ilgili olarak temkinli. 2020 yılı Temmuz ve Eylül aylarında gerçekleştirilen görüşmelere göre ticari güvenin 2021’de azalacağını düşünenlerin oranı yüzde 28 oldu. Bu oran 2019’da yüzde 13, 2020’de yüzde 15 olmuştu. Ayrıca katılımcıların yüzde 44’ü 2021’de kârlılıkta da düşüş beklediğini belirtiyor (2019: %15, 2020: %20 idi). Araştırmaya katılanların yüzde 88’i tahmin edilebileceği gibi “epidemi veya pandemi”yi 2021 yılının en önemli endişe konusu olarak belirtmiş. Bu endişeyi yüzde 79’la uluslararası siyasi istikrar konusu, yüzde 65’le de çevre konuları izlemiş.
Yatırım ve geliştirme potansiyeli açısından Avrupa kentleri sıralaması
Bu yılın raporundaki şehir sıralamaları, pandemiye rağmen likidite ve istikrar sunduğuna inanılan şehirlere odaklanarak pazara yön veren fırsatları ve temkinli yaklaşımları yansıtıyor. Yatırımcıların, Almanya’nın ülke olarak COVID-19 ile mücadelesindeki görece olumlu performansından cesaret alması ile Berlin, 2021’de beklentilerin en olumlu olduğu şehir olarak ilk sırada yer buldu. 31 Avrupa kentinin yer aldığı listede Türkiye’den temsil edilen tek kent olan İstanbul, bu yıl geçen yıl olduğu gibi yine 30. sırada yer alıyor.
Gayrimenkulde Gelişen Trendler Listesi’nin ilk 10 kenti…
1. Berlin
2. Londra
3. Paris
4. Frankfurt
5. Amsterdam
6. Hamburg
7. Münih
8. Madrid
9. Milano
10. Viyana
PwC Türkiye Gayrimenkul Sektörü Lideri Ersun Bayraktaroğlu raporu şöyle değerlendirdi: “Raporun başlığından da anlaşılacağı üzere içinden geçmekte olduğumuz dönem gayrimenkul sektörünün çok etkilendiği ancak bu etkinin nerelere varacağını tahmin edemediğimiz bir dönem olacak. Avrupa gayrimenkul sektörü olarak son yıllarda özellikle teknoloji ve nesillerin değişen yaşam tarzları başta olmak üzere pek çok faktör sebebiyle yaşanmakta olan dönüşüm zorunluluğu pandemi etkisi ile “acil” konuma oturdu. Ancak ne yazık ki hala doğru aksiyonların ne olacağını bilemiyoruz. Bunu çok yakın gelecekte de bilebileceğimizi de düşünmüyorum. Ancak özellikle ofis ve alışveriş segmentleri başta olmak üzere yatırım kararlarının eski alışkanlıklarla alınamayacağı kesinleşti. Raporda yer alan ve sektörün 2021 için önemli gördüğü 27 gayrimenkul alanının ilk 10 sırasında ofis ve alışveriş merkezleri yer almıyor… Buna karşılık cazip alanlar veri merkezleri, lojistik, depo, sağlık gibi alanlar. Kent sıralamalarında ilk sıraların geçen yıl olduğu gibi bu yıl da daha fazla istikrar içeren ve işlem derinliği yüksek ülke ve kentlere verilmesi de hiç şaşırtıcı değil. Listede ülkemizi temsil eden İstanbul yine sonlarda maalesef. Eski cazip günlere dönüş için o dönemin global dinamikleri yanında o günden bugüne değişen ekonomik ve mali/finansal mevzuat koşullarına da yakından bakmakta yarar var gibi görünüyor.”