Kredi Kayıt Bürosu’nun Findeks markasının verdiği ‘kredi notu’nun Türkiye ortalaması 1.400 seviyelerinde. Bu oran bazı aylarda daha düşük, bazı aylarda ise daha yüksek olabiliyor. Ortalamadaki bu değişiklik bankacılık sistemindeki kişilerin fatura, kredi kartı veya kredi borcunu ödeme performanslarına göre farklılık gösterebiliyor.
İş hayatında ihtiyaçların değişmesiyle birlikte kredi notunu öğrenmek de önem kazanmaya başladı.
Çok değil bundan 20-25 yıl önce şirketlerin veya bireylerin ‘bir kredi notu’na ihtiyacı yoktu. Oysa bugün ‘geçer notunuz’ yoksa kredi talebiniz geri çekilebilir veya telefonunuz uluslararası dolaşıma açılmayabilir. “Artık çağdaş dünyada herkesin cüzdanında taşıması gereken kredibilite ‘kredi notu’ oldu” diyen Kredi Kayıt Bürosu Genel Müdürü Kasım Akdeniz sorularımızı yanıtladı.
Moody’s’den bankalara TL uyarısı
Bireyler ve şirketler kredi notuna neden ihtiyaç duyuyor?
Eskiden örneğin, bir memur 20-25 yıl çalışır para biriktirir, sonra emekli ikramiyesini de alınca bir ev alırdı. Evi varsa bir araba alırdı. Bunlar için emekliliğini beklerdi. Şimdi finansal araçlar geliştikçe önce alıyor, biriktireceği parayı kredi taksiti olarak ödüyor. Ama bunu yapabilmek için kredi notuna ihtiyacı var. Kimsenin cebinde evini, arabasını peşin alacak parası yok. Ne yapıyor? Parayı değil, kredibilitesini kullanıyor.
Kredi Kayıt Bürosu 2012’den bu yana hem reel sektöre hem de bireylere bilgi paylaşımı yapıyor. Bu ticari hayatı nasıl etkiledi?
Ticarette şeffaflık arttıkça hacim artıyor. İnsanlar iş yapacakları kişinin veya kurumun kredibilitesini, ödeme performansını, herhangi bir problem olup olmadığını öğrendikçe ticaret daha hızlı ve daha kapsamlı bir şekilde gerçekleşiyor. Örneğin, bir kişi birinden vadeli bir mal alırken karşıdakini tanımıyorsa, ‘6 ay çalışalım. Ondan sonra vadeli mal satarım’ diyordu. İşte bu raporlar, o 6 aylık süre geçmeden kişilerin birbirlerini tanımalarını sağlıyor ve ticareti hızlı hale geliyor, risk azalıyor, daha güvenli oluyor.
Şu anda kaç kullanıcınız var?
2014 Eylül ayında 140 bin kişiye bu hizmet verilirken şu anda bu rakam 1 milyona ulaştı. Aynı şekilde kurumların da talebi arttı. 2014 Eylül ayında 1.500 kuruma rapor verilirken, bu sayı 6 bine çıktı.
Geçtiğimiz ay Tüm Oto Kiralama Kuruluşları Derneği (TOKKDER) ile bir anlaşma yaptınız. Bu tür işbirlikleri devam edecek mi?
Bireysel üyeliklerin yanı sıra kurumsal üyeliklere de önem veriyoruz. Bunu aynı zamanda bir kamu sorumluluğu gibi düşünüyoruz. Çünkü, ticari hayatta yaşanan bir olumsuzluk ülke ekonomisini de etkiliyor. Bu nedenle şirketlerin çalışacakları kurumların kredi notunu, ödeme performansını öğrenmeleri önemli. Bilgilendirme toplantıları düzenliyoruz. Özellikle Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile de işbirliği çalışmamız var. TOBB ile yapılan işbirliği sayesinde bu yıl kurumsal üye sayısının 50 bini bulmasını bekliyoruz.
TOKKDER ile yaptığımız anlaşma bu tür işbirliklerinin de başlangıcı sayılabilir. Özellikle beyaz eşya ve mobilyacılarla da çalışıyoruz. Kredi kartına taksit sayısının 9 ile sınırlanması bu tür alışverişlerin senetle satışını gündeme getirmişti. Büyük firmalar genelde risklerini yönetmek için bir kaynak ayırıyor ancak, KOBİ ve özellikle çiftçilerin bu tür imkanları yok. Bir KOBİ veya bir çiftçi tahsilat yapamadığında, iflaslara varan durumlar sözkonusu olabiliyor. Hazırladığımız raporlarla sahte ve karşılıksız çek riskini en aza indirilebiliyoruz.
Kredi Kayıt Bürosu’nun markası Findeks’in hazırladığı raporları en fazla kim talep ediyor?
GSM operatörleri yoğun kullanıyor. Özellikle cep telefonlarının yurtdışında kullanıma açılmasında kişilerin ödeme performansı sorgulanıyor. Kredi kartına taksit sayısının 9’la sınırlandırılması nedeniyle beyaz eşya ve mobilya almak isteyen kişilerin taleplerini mağazalar kendileri kredilendirerek yani senet yaparak karşılıyor. Bu nedenle beyaz eşya ve mobilya mağazaları senet yapmadan önce kişilerin kredi notunu, ödeme performans bilgilerini öğrenmek istiyor.
Ayrıca, kredi başvurusunda bulunan bireyler de notunu öğrenerek ona göre başvuruda bulunuyor. Öte yandan, bireyler, ‘izin alarak’ başka birinin kredi notunu öğrenebiliyor.
Ayda ortalama kaç rapor hazırlanıyor?
Findeks şu anda ayda ortalama 500 bine yakın rapor veriyor. Bunun yaklaşık 150-200 bini kişilerin birbirleri hakkındaki talepleri oluşturuyor.
Bu raporlar bedava mı alınıyor?
Kredi notunu bir SMS göndererek öğrenmek mümkün. Ancak, SMS’le alınan bu rakam özet bilgi. Detaylı bilgileri içeren risk raporu 5-6 sayfadan oluşuyor ve aylık bir ücreti var. Raporu hazırlanan kişinin, ‘Ne kadar limiti var? Riski nedir? Ne zaman kredi kullandı? Taksitlerini zamanında ödüyor mu?’ gibi konularda tüm finansal bilgileri yer alıyor. Ayrıca, izleme hizmeti veriliyor. Örneğin, ‘Limitim 10 bin TL’yi aşarsa uyar’ gibi talimatlar vererek notun düşmemesi için önlemler alınması sağlanıyor. Bire bir danışmanlık hizmetimiz de var. Örneğin, notu düşük olan birine ‘şunları yaparsan notun yükselir’ deniyor. Bu hizmetler farklı ücretlendiriliyor. 12 ay her ay bir rapor almak için aylık 4.5 TL alınıyor. İzleme ve danışmanlık hizmeti de almak isteyenler ise premium paketinden yararlanarak aylık 11 TL ödüyor. Kurumlar ise yılda 10 bin veya 100 bin sorgulama paketi aldığı için daha uygun bir fiyat ödüyor.
Kredi notu ne kadarlık sürede güncelleniyor?
Şu anda kredi notu 1 ile 1.900 arasında veriliyor. Bu notlar her ay yenileniyor. Ancak, hazirandan itibaren günlük güncellenecek.
Çok borcu olan birinin notu da düşük müdür?
Hayır, bir kişinin çok borcunun olması notunun da düşük olduğu anlamına gelmiyor. Kredi notunu belirleyen birçok değişken var. Ama en önemli kriter kişinin veya şirketin ödemelerini zamanında yapıp yapmadığı. Örneğin, bir ay elektrik faturanızı ödemeyi unuttunuz. Sistem, faturayı unuttunuz diye kayda almıyor, ödemeyi yapmadınız olarak algılıyor. Yani, bu nedenle fatura veya kredi taksitini zamanında ödemek iyi bir not için oldukça önemli bir kriter.
Sistem yurtdışından da ilgiyle izleniyor…
Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan gibi Türki Cumhuriyetleri ile Endonezya ve Tunus gibi ülkeler bize, “Gelin bu sistemi bizde de kurun” diyor. Son olarak Polonya’dan bir heyet gelerek, kurumun ürün çeşitliliğine hayran kaldı.
RAKAMLARLA FİNDEKS
Bugüne kadar hazırlanan rapor sayısı: 30 milyon
Yılsonu üye hedefi: 2 milyon kişi
Üç yıl sonraki hedef: 10 milyon kişi
Çalışan sayısı: 245
