ZİKA VİRÜSÜ ve dengue humması gibi hastalıkların hızla yayılmasında tek bir faktörü sorumlu tutmak zor. Ancak uzmanların tümünün hemfikir olduğu nokta şu ki, artık dünyada sıcaklığın artmasıyla tropikal bölgelere özgü haşereler tropikal iklim dışındaki yerlerde de yaşayabiliyor. Nitekim, Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, halen 4 milyar insan sivrisineklerden kaynaklı salgın hastalık tehdidiyle karşı karşıya. Haşerelerin yaşaması için gereken koşulların daha da uygun hale gelmesiyle bu rakam yüzyılın sonunda 9 milyar gibi çok daha yüksek bir noktaya ulaşabilir.
Bunlarla mücadelede, yaşam alanlarımızı böceksavar ilaçlara boğmak ise pek de iyi bir çözüm sayılmaz. LED teknolojisinde uzmanlaşmış Florida merkezli bir şirket olan Lighting Science Group bu konuda sunduğu yöntemin çok daha iyi olduğuna inanıyor. Söz konusu şirket ışıktan yararlanarak böcekleri kontrol etmekle meşgul, gittikçe büyüyen bir alanın parçası.
LED’ler 1980’lerin soğuk, mavi diyotlarından bu yana epey yol kat etti. Işığın böcekler üzerindeki etkisini inceleyen, Güney California Üniversitesi’nden doçent Travis Longcore, “LED’lerin en önemli vaadi, kontrol” diyor; “Işıklandırma, süre ve spektrum üzerindeki kontrol…” Lighting Science bu yaklaşımla suyu dezenfekte eden, astronotların tetikte olmasını sağlayan ve yavru deniz kaplumbağalarını otoyollardan uzak tutan, son derece hassas teknolojili LED’lerin ortaya konmasını sağladı. Bütün çabalar böcekleri çekecek -ve dikkatlerini dağıtacak- mükemmel ışığı bulmakla ilgili.
Florida, Gainesville’deki ABD Tarım Bakanlığı entomoloji laboratuvarıyla işbirliği yapan Lighting Science bu ilkbahar ışık bazlı böcek tuzaklarını denemeye başladı. Bakanlığın araştırma entomolojisti olarak çalışan Daniel Kline, “Mevcut tuzak teknolojisi hâlâ gelişmeye müsait” diyor. Zika ve sıtma gibi hastalıklarla bağlantılı böcekleri hedef alma konusuyla özellikle ilgili.
Bu noktada, tuzaklar basit bir ilkeyi temel alıyor: Farklı böcekler -hatta farklı sivrisinek türleri- farklı ışık dalga boylarına çekiliyor. Lighting Science’ın baş teknoloji sorumlusu Fred Maxik, “Tüm böcek türlerini hedef alabilecek tek bir ışık kaynağından söz edilemez” diyor. ABD Tarım Bakanlığı’nın denetimindeki sivrisinek habitatlarına yerleştirilen tuzaklarla, Maxik belli böcekleri çekecek ışık kaynağını belirlemeye çalışacak.
Belli böcek türleri için düzenlenmiş (örneğin, Zika Aedes aegypti sivrisineğiyle bağlantılı) LED ışıklı tuzaklar daha sonra sahada denenecek. Bunun tüketicilere yönelik versiyonunun bir yıl içinde piyasaya çıkması bekleniyor. Maxik nihayetinde hangi böceklerin civarda olduğunu (boyut ve kanat hareketleri gibi kriterlerden yola çıkarak haşereyi tanımlayan düşük çözünürlüklü kamera sayesinde) algılayan ve yakaladıklarının da kaydını tutabilen akıllı bir tuzak yaratmayı umuyor.
Öte yandan, böceklerin nasıl yakalanacağını öğrenmek aynı zamanda Lighting Science’a bunların nasıl uzaklaştırılacağını da açıklıyor; bu da, akıllı tuzakların kelebek ve bal arısı gibi zararsız böcekleri yakalamasını önleyebilir. Her şeyden önemlisi bilgi, şirketin böcekleri ofislerden, evlerden, okullardan ve hastanelerden uzak tutacak aydınlatma cihazlarını geliştirmesini sağlayacak. Maxik şöyle diyor: “Bizim amaçlarımıza yarar sağlayacak ışığı yaratmaya çalışıyoruz.”
