İsrail’in denizdeki Leviathan doğalgaz sahasının işletilmesini üstlenen şirketin, hükümetin tanıdığı sürenin Kasım ayında sona ermesinden önce, Mısır ve Ürdün ile önemli sevk anlaşmalarının imzalaması gerekiyor. Aksi halde girişimin devlet desteğinden yararlanması tehlikeye girebilir.
Ancak 50 gün süren Gazze olayları, İsrail’in büyük çaplı bir enerji ihracatçısı olarak bölgedeki ilişkilerini güçlendirmesi beklenen Leviathan’ın en büyük alıcısı olabilecek Türkiye ile İsrail’in arasını açtı.
İsrail gazını Mısır’daki sıvılaştırılmış doğalgaz ihraç tesislerine taşımak isteyen İngiliz BG Group gibi bazı büyük şirketlerle yapılan müzakereler ise zorlu ticari pazarlıklara bağlı.
İsrail hükümeti Leviathan’ın işletmesini verdiği Texas şirketi Noble Energy ve İsrailli Delek Group’a, sahayı üretim aşamasına getirecek planları tamamlamaları için Kasım ayına kadar süre tanımıştı.
Büyük alıcılarla uzun vadeli satış anlaşmalarını içeren işletme planının bu tarihe yetişmemesi, şu anda hedeflenen üretim tarihi olan 2018’i aşan gecikmelere yol açacak ki bu arada dünyada gerçekleşecek çok sayıda başka ihracat projeleri yüzünden Leviathan projesinin kârlılığını düşecek.
Noble ve Delek yetkilileri ise 2018 tarihinden kuşku duymuyorlar ve anlaşmalar konusunda ilerleme sağlandığını söylüyorlar.
Türkiye ile ilişkilerin yeniden gerginleşmesi, Güney Kıbrıs ile ortak gaz ihracat tesisi konusunda işbirliğinde ilerleme olmaması ve Avustralya menşeli LNG uzmanı şirket Woodside ile yaşanan vergi anlaşmazlıkları İsrail’in Avrupa ve Asya’daki dünyanın en büyük gaz piyasalarına erişimini engelliyor.
Asya pazarlarına LNG tankerleriyle Leviathan’dan gaz ihraç etme planı, Woodside’ın Mart ayında Leviathan sahasından dörtte bir hisse satın almaktan vazgeçmesiyle suya düşmüştü.
Bölgesel planlar
Bu gelişmeler üzerine dikkatler bölgesel işbirliklerine çevrildi. Bunlar arasında en dikkat çekeni Avrupa’ya ulaşımı olan ve Leviathan’a 470 km mesafedeki büyük enerji tüketicisi Türkiye’ye uzanan yıllık 8-13 milyar metreküplük gaz kapasiteli boruhattı projesi.
Leviathan ile Türkiye’den yarı hissesi Alman E.ON’a ait olan Enerjisa gibi özel sektör alıcıları arasında başlatılan girişim, İsrail’in Filistinlilere yaptığı saldırılara Türkiye’nin tepki göstermesiyle gündemden düşmüştü.
Bu ay başında Ürdün’ün ulusal elektrik şirketine 15 yıl süreyle 15 milyar dolar değerinde doğalgaz sağlanması yolunda bir anlaşma haberi olumlu karşılandıysa da, Leviathan projesine güçlü destek sağlayacak büyük çaplı bir arz anlaşmasını yerini tutmuyor.
Şu ana kadar İsrail’den alım taahhüdü veren tek taraf, 20 yılda 1.2 milyar dolarlık gaz almak isteyen Filistin Özerk Yönetimi.
Leviathan Grubu Haziran ayında BG ile 15 yıl boyunca yılda 7 milyar metreküp gazın BG’nin Mısır’daki İdku LNG tesislerine sevki için bir ön anlaşma yapmıştı. Ancak BG şu anda Mısır kıyısı açıklarındaki derin deniz alanlarını geliştirdiği için, milyarlarca dolarlık bu girişimi Leviathan ile kıyaslıyor ve anlaşmayı henüz kalıcı hale getirmiyor.
Tel Aviv’de bulunan petrol ve doğalgaz danışmanı Amir Foster, Leviathan ile BG arasında anlaşmanın yakında sonuçlanacağına inanıyor.
Foster, “BG’nin Leviathan’a, Leviathan’ın da BG’ye ihtiyacı var” dedi.
“İdku tesisi BG Group için zaten yapılmış, bitmiş bir masraf. Boru hattı için yapılması gereken harcama ise ekonomik olmayacak kadar büyük değil.”
Ancak BG giderlerini kısma baskısı altında. Diğer yandan ise ABD ve Avustralya’da başlama tarihi yaklaşan bazı rakip projeler, LNG satışlarının kârlılığını tehdit ediyor.
